a.   Terim Tanım

Zamanın insanının kemâlât yolculuğu için güncellenen Hâcegân yolunun 3. ilkesi “Anlayış-ı sahih olmak”tır. Yani sağlam, sahih, düzgün bir anlayışa sahip olmak gereklidir.

Anlayış; anlamak fiilinden türetilmiştir. Anlamak sözlükte; bir şeyin ne demek olduğunu, neye işaret ettiğini kavramak; yeni bilgileri eskileriyle bir araya getirerek sonuç niteliğinde başka bir bilgi edinmek, birinin duygularını, isteklerini, düşüncelerini sezebilmek manalarına gelmektedir[1]. Genel olarak dışardan iletilen verileri insanın kendi algılama elemanlarıyla idrak etmesi olarak tanımlanmaktadır.

Arapçada anlamak kelimesi yerine fehmetmek, idrak etmek, akletmek gibi manalara gelen kelimelerin kullanıldığı görülmektedir.

b.   Kur’an ve Sünnette Anlayış

Ayeti kerimelerde; “ancak bilenlerin anlayacağını [2]”, anlayışsızlıkları sebebiyle küfür içinde olanlar için de “onlar sağırdırlar, dilsizdirler kördürler, bu yüzden anlayamazlar [3]” şeklinde zikredilmiştir.

Kur’an’da eşyadaki nizamı anlama gücüne sahip olan uzuvların kalp ve akıl olduğunu, bu uzuvlara aynı zamanda ilahi hakikatleri sezme, anlama ve onların üzerinde düşünüp yorum yapma görev ve yetkisinin de verildiği görülmektedir. Ayette geçen “Allah ayetlerini anlayasınız diye açıklamaktadır[4]” emri ilahisiyle bu hususa işaret edilmek istenmiştir.

Sünnete bakıldığında Kur’an’a paralel olarak anlama organlarının kalp ve akıl olduğunun teyidi ile ilahi emirleri anlamış kişilere hitaben aklını kullanan “akıllı” veya aklın kullanılması sonucu elde edilen yakınlık sebebiyle kazanılan sıfatlardan bahsedildiği görülmektedir[5]. Bir hadisi şerifte Cenâb-ı Peygamber (sav), “İnsanlar Allah’a anlayışları nispetinde yakınlaşırlar[6]” buyurmuştur. Hâcegân pirlerinin sıkça zikrettiği “seyri ilallah anlayış iledir” buyruğu da sanki hadisi şerifin açılımı mahiyetindedir.

c.    Hâcegân Yolunda Anlayış-ı Sahih

Mükerrem olarak yaratılan insanın maddi veya manevi organları her zaman düzgün çalışmayabilir. Aradan hastalıklar gelir. Günahlar olur. Zira Cenabı Hak hiç günah işlemeyen bir topluluk olsaydınız sizi helak eder günah işleyen bir topluluk yaratırdım buyurmaktadır[7]. İnsanın aklı; aklı selime, kalbi; kalbi selime erişmiş olabilir.  İnsanın mükerremliğine halel getirmeyen bu hatası ve günahı karşısında Cenabı Hakka karşı nasıl bir tavır içerisinde olması gerektiği, bir anlayışı gerektirmektedir. Bu anlayışın oluşumunda insanın önünde bir ölçünün varlığının gerekliliği izahtan varestedir. Bu ölçüye vurularak çizgi dışına çıkılıp çıkılmadığı anlaşılacak, çıkılmışsa tövbe ile çizgiye dönüş aksi halde şükür ile yola devam edilecektir. İşte insanın kemâlât yolculuğunda insana lazım olan üçüncü temel esas; “sağlam sahih bir anlayışa sahip olmak” olacaktır.

Anlayış-ı sahih olmak ilkesinin iki cephesi vardır. Birincisi; aklı selim ve kalbi selim sonucu oluşan temiz bir anlayış. İkincisi; bu temiz anlayışın “sahih” olması için tabir caiz ise “TSE” damgasına sahip olması için sahihliğinin, uygunluğunun denetiminin yapılmış olması şarttır. Bu denetimi kişinin kendisi yapamaz, yanılır ve insanları yanıltabilir. Düşünsenize “TSE” standartlarına uygun mamulün bu denetiminin de üreticiye ait olduğunu. Ne kadar anlamsız olur. Bu sebeple fikrin de, anlayışın da sahihlik denetimi ilgili uzman yerlere yaptırılmalıdır. Bu denetimden geçen anlayışa biz “anlayışı sahih” diyoruz. Bu sebeple bu yazı dizilerinde anlayış yerine daha çok sahip olunan anlayışın nasıl “sahih” hale getirileceği konusu üzerinde durmak istiyoruz.

Anlama ameliyesinin komutanı beyindir. İnsanın beş duyu organıyla algıladığı verileri, daha önce beyne depolanan bilgilerle kıyaslanmak suretiyle algılanan şeyin ne olduğuna beynin karar kılması işine biz “düşünce” diyoruz. Düşünce, beynin amelidir. Düşünce, kalbe düşünce orada Cenabı Hakla birliktelik yaşar. Mahiyet değişir ve kalbin ameli olarak bu sefer “fikir” ortaya çıkar. Bu işlemlerin tümüne “tefekkür” denir. Tefekkür sonucu insandan çıkan fikrin doğruluğunun da ikinci bir yöntemle tabiri caizse sağlamasının yapılması şarttır. Anlama; aklı selim ve kalbi selim ameli sonucu çıkan fikrin veya amelin şaşmaz bilginin kaynağı olan Kur’an ve sünnete vurulması sonucu oluşan teyite denilmektedir. Anlamada “hah” denilme hali olur. Her şey tam yerli yerine oturur. Ve bu oturmuşlukta aklın ve kalbin mutmainliği yetmez. Sahihliğinin de teyit edilmesi gereklidir. Burada rehber devreye girer. Bu teyidi sahabe, Peygamber efendimizle yaparken bu zamanda onun manevi mirasçıları vasıtasıyla yapılması sünnet olandır. Rehber dediğimiz, sahih mirasçı bulunmadığı yerde Kuran ve sünneti anlamış sair kişilerle de yapılabilir. Ancak anlayışın sahihliği, fikrin ve amelin çek edildiği kişinin sahihliği ile doğru orantılıdır. Siz doğrudan Allah ile onun peygamberi ile çek edebiliyorsanız ki bu mümkündür, sağlam üstün sahih anlayışa sahip olmuş olursunuz ki bu durum öyle lafla olacak şey değildir. Bu teyiti yapabilen zatlar genelde kendilerini gizlerler. Cenabı Hakkın izni ve lütfuyla tanınırlar. Şayet böyle bir özelliğiniz yoksa bu sefer aynı özellikleri en üstün taşıyan uzman rehberin onayı/icazeti alınarak anlayışınızı, sahih hale getirebilirsiniz. Bu yüzden anlayış yetmez, anlayışın sahihliği yani  tashih ve tasdik edilmiş olması gereklidir.  

Allah’u Teâla (cc) ayeti kerimede “ Allah Âdem’e bütün isimleri öğretti. Sonra eşyayı meleklere gösterip, Eğer her şeyi bilen sadıklarsanız bana şunların adlarını söyleyin, haber verin[8]” emri ile Âdem’e (as) tüm eşyaların ismini öğrettiğini bizlere beyan buyurmaktadır. Öyleyse insan zahir dünyada eşyaya dair ne varsa bunu algılayabilir bunu kavrayabilir. Kur’an bunu alenen ifade etmektedir.

Hakikat pirleri, Hakkı ve ilahi mesajları anlamaya vesile araçlarından özellikle ikisi üzerinde çokça durmuşlardır. Bunlardan ilkinin kulakla “işitme” olduğu, bu nedenle Kur’anı kerimde “semi’na” “işittik” hitabının sıkça zikredildiği, ikincisinin gözle “görme” olduğu, ilmin okunarak tahsilinin de mümkün olduğu bildirilmiştir. Kişi bu iki uzuvla, gelen bilgiye hâkimiyet sağlamaya çalışır. Meseleyi kendisinde yer alan ölçülerle mukayese ederek kendisinde yer alan bilgi nispetinde meseleyi anlar buyrulmaktadır. Hiç renkleri bilmeyen bir insana kırmızı gösterilse ve hangi renk olduğu sorulsa elbette kırmızı rengin cevabı alınamayacaktır. Kişi algıları yoluyla gelen veriyi önceden kendisinde mevcut bilgiyle mukayese ederek anlayabilmektedir. Öyleyse anlayışta bilginin, ilmin rolü büyüktür.

Meseleyi toparlayacak olursak; anlayışta, 4 unsur vardır. Birincisi; dışarıdan duyu organlarımızla elde ettiğimiz verilerdir. İkinci unsur; bu verilen ilk toplandığı depolandığı yerdir ki bu da akıldır. Üçüncü unsur; elde ettiğimiz bu verilerin hiç şaşmayan doğru bir bilgiyle mukayese edilme işidir ki biz kendisine mukayese için başvurulan, şaşmayan kesin bilginin kaynağına “din” diyoruz. Zira Cenâb-ı Hak ayeti kerimede “ben sizin dininizi tamama erdirdim ve adını İslâm koydum[9]”buyurmaktadır. Din tamamlanmıştır. Dinin birinci veri kaynağı Kur’an’dır. “yaş ve kurunun, her şeyin içerisine yazıldığı[10]” kitap. Öyleyse din, manevi yolculuktaki anlayışta, ölçü alınması gereken önemli bir unsurdur. Anlamada dördüncü unsur ise kalpdir ki bu dış verilerin algılanması ve din dediğimiz şaşmaz verilerle mukayesenin yapılıp bir karara, bir hükme varılan, bu işlerin yapıldığı mekândır.

Başta zikrettiğimiz hadisi şerife dönecek olursak, “İnsanlar Allah’a anlayışları oranında yakınlaşırlar”. Demek ki dışardan gelen verileri akıl, kalp mekânında şaşmaz bilgiyle mukayesesini yapma, anlama işi her insan da farklılık arz edecektir. Eşya ile ilgili anlama ve kavramada tevhit varken yani herkes kırmızıyı aynı algılarken veya maddenin kimyasal bileşenlerinin hesabında atomların adedinde bir birlik varken, Hakkı kavrama ve anlamada insan adedince anlayışın ve kavrayışın olduğu görülmektedir. Bu anlayışların çeşitliğinde şaşmaz bilginin kaynağını en iyi anlayanın Hakka en yakın olacağı hadisi şerifte vurgulanmıştır. Hâcegân pirlerinin buyurduğu gibi “insanların nefesleri adedince Hakka yol vardır” yani her insan farklı bir anlayışla Hakka gidecektir. Buradan hareketle insan tabiaten başkasını taklit etmemeli kendi düşünce yolunu bulmalıdır.

Nasıl bir anlayış olmalı ki Allah’a (cc) yakınlık kazanılsın?

Hemen yuvarlak cevaplar verilebilir. Kur’ani bir anlayışla, Peygamberi bir anlayışla, Hakka yakın olunur diyebilirsiniz. Ancak mesele bu kadar kolay olmasa gerek diye düşünüyoruz.

Anlayış için öncelikle selim bir kalp gereklidir. Mutmain olmuş, temizliği yapılmış, yönü Cenâb-ı Hakkın iskân buyurduğu gönle çevrilmiş bir kalp. Mesele Hakka yakınlık kesbetmekse, bu yakınlık nerede aranmalıdır? Sorusuyla başlanmalıdır. Ardından nasıl aranmalı, ararken nelere dikkat edilmeli?

Hadisi şerifte de buyrulduğu üzere Allah (cc) tenezzülen iskân buyurduğu gönülde aranmalıdır. “Ara sende bul sende” buyurmuşlardır din büyüklerimiz. Gönle ulaşmanın yolu kalpten geçmektedir. Hâcegân uluları kalbin sol tarafında küçük manevi bir siyah noktadan bahsederler, tasavvuf kitaplarında “süveyda” denilen siyah noktadan gönle bir pencere açıldığı buyrulur. Önceden bu küçük siyah noktanın içerine mi Cenâb-ı Hak tenezzülen iskân buyurmuş sorusuyla muhatap kalınmamak için bu meselenin fazla açılması istenmemiştir. Ancak bugünün tekniğiyle mesele daha iyi anlaşılmaktadır. Bugün mikro cipler dediğimiz bilgi depoları geliştirilmiştir. Birçok cep telefonlarında minik bellek kartları vardır bilmem kaç telebayt, içerisine binlerce sayfa bilginin depolandığı bellek kartları.  İşte insan, dışardan gelen verileri selim bir akılla, bu selim ve sükûnete ermiş, temizlenmiş (içerisinde tezkiye edilmiş nefsle) kalp ortamında, kaynağı Cenâb-ı Hakka kadar açılan süveyda mikro çipi yardımıyla şaşmaz doğru bilgi ölçüsüne vurarak bir değerlendirme yapmak suretiyle meseleyi anlamlandırmasına gerçek manada anlayış diyoruz. Burada önemli olan hastalıksız bir kalbin ve buna bağlı olarak hastalıksız aklın ve ıslah olmuş bir nefsin olması, sahih anlayışın olmazsa olmaz unsurlarıdır.

Meseleyi bir örnekle izah etmek gerekirse. Hastalıklı bir inek düşünelim. Bu ineğe ne kadar temiz yeşil ot veya yiyecek verilirse verilsin inek hastalıklı olunca sütü de hastalıklı olacaktır. Ancak inek sağlıklı ise ona yedirilen besinler sağlıklı süte çevrilecektir. Anlayış da örnekteki süt gibidir. Kişi nefsini ıslah etmemişse selim bir kalbe sahip değilse yani kişi hastalıklı ise ne kadar temiz ayet ve hadis okursa okusun, bilirse bilsin o kişiden çıkacak anlayış da hastalıklı olacaktır.

Bu yüzden anlayış önemlidir. Bu yüzden Allah’a seyir anlayış iledir. Kemâlât anlayışla oluşur. Şahı Nakşibend (ks) efendimiz anlayışın önemini vurgulamak için “bizim yolumuz anlayış iledir. Bilsem ki yanlış anlaşılmalar olmayacak bu yolda vird adına hiçbir şey koymazdım” buyurmuşlardır.

Sahih, sağlıklı bir anlayış için ne yapılmalı?

Sağlıklı bir anlayış için öncelikle insanın kalbini temizlemesi gereklidir. Önce temizlik, tasavvufta bu temizliğe “tezkiye” denilmektedir. Nasıl ki namaz kılmak için önce abdest alınması zorunlu ise sağlıklı anlayış için kalp temizliği zorunludur. Hâcegân pirleri aklın da nefsin de kalpte olduğunu buyururlar. Nefsin tezkiyesi/temizlenmesi işi de kalpte cereyan etmektedir. Bu sebeple nefsin tezkiyesi için yapılan zikirler kalp üzerinde yapılmaktadır.

Kalp temizliğinde kullanılan bilgi, zikir, hazreti Kur’andır. Ancak sadece Kur’an yeterli görülmemiş, bu mesajı yaşayarak örnek olan insan, sevgili Peygamberimiz (sav) bizlere canlı rehber olarak gönderilmiştir. Kişi isterse gücü yetiyorsa bizzat Cenâb-ı Hakkın kendisinden bu terbiyeyi alabilir, zira Peygamber Efendimiz “beni Rabbim terbiye etti”[11] mealindeki hadisi ile terbiyesini bizzat Allah’tan (cc) aldığını beyan buyurmuştur. Ashap bu terbiyeyi Efendimizden (sav) almışlardır. Peygamber Efendimizin velayet rehberliği, bugün de manevi mirasçıları olan âlim, kâmil insanlar vasıtasıyla devam ettirilmektedir. Kişi, kudreti yetiyorsa bu terbiyeyi bizzat Allah’ (cc) tan alır veya Efendimizden (sav) veya manevi mirasçısı kâmil bir insandan alır. Bizzat Allah’tan (cc) nefsin tezkiyesi yok denecek kadar azdır. Bu yüzden İslâm tarihimizde daha çok kâmil evliyaullah zatların yardımıyla nefslerini temizleyip sağlam ve sahih anlayışa sahip olmuş insanlardan çokça bahsedilmektedir.

Niyazi Mısri hazretleri bunlardan yalnızca birisidir. Niyazi Mısri hazretleri zamanın büyük âlimidir. Aynı dönemde yaşayan kalaycılıkla maişetini sağlayan Ümmü Sinan hazretlerine ibriğini kalaya gönderir. Ümmü Sinan hazretleri kendisine gelen ibriği inceler ve getiren kişiye der ki bu ibrikten Âlim kokusu gelmektedir. Bu ibrikten Niyazi Mısrinin kokusu gelmektedir der. İbriği getiren zat şaşırır. Akabinde Ümmü Sinan (ks);

Git Niyazi Mısriye sor. Kendisi gibi ibriğin dışını mı kalaylayalım yoksa bizim gibi içini mi? buyururlar.

Şaşkın vaziyette ibriği getiren zat hemen Niyazi Mısri hazretlerine dönerek olayı anlatır. Niyazi Mısri hazretleri ibriği alarak Ümmü Sinan hazretlerine bizzat gider ve hem içi kalaylansın hem de dışı kalaylansın diyerek Ümmü Sinan hazretlerine talebe olur. Tam dokuz yıl dergâha odun taşır. Dokuzuncu yılında bir gün odun yüküyle dergâha giderken nefs içerden Niyazi Mısri hazretlerini sıkıştırır.

Sen ki ey âlim Niyazi, senin hakkın bu mu, sen odun taşımak için mi bunca yıl okudun? Sen buna mı layıksın? Sen başka yerde olsaydın herkes sana hürmet ederdi. Diye vesvese verirken birden ormandan bir ayı çıkar ve Niyazi Mısri hazretlerine saldırır. Ne kadar uğraşmış ise de bir türlü kurtulamaz. Ayı her tarafını yaralar, kan revan içinde üstadı Ümmü Sinan hazretlerinden manen yardım ister, Ümmü Sinan hazretleri gelir ve ayı edep üzerine orayı terk eder. Ancak Niyazi Mısri hazretlerine söylediği söz manidardır.

“Seni yaralayan ayı senin içinden çıktı. Senin içinde bu ayılar olduğu müddetçe sen çok dayak yersin” buyurur. Rivayet edilir ki Niyazi Mısri hazretlerinin üzerindeki bu yaralar ömrünün sonuna kadar iyileşmez, hatta vefatında dahi cenazesi yıkanırken bu yaralardan irin aktığı görülmüştür.

Şimdi bir Niyazi Mısri hazretleri lafla kolayına yetişmemiştir. Bugün Niyazi Mısri hazretlerinin eserlerinde yatan anlayış büyüklüğünün altında rehberin yardımı ve yardım ışığında nefsle yapılan mücadele vardır. Bu temizlikte elbette can yakacak hadiseler olacaktır.

Sağlam ve sahih bir anlayış için sağlam ve selim bir kalp, selim bir akıl, selim aklın, selim kalbin suveyda kapısından girerek Hakka yakınlık kesbetmiş bir beden lazımdır. Böyle bir kimseye hazreti Kur’anın ifadesiyle “kâmil mümin” teslim olmuş muvahhid Müslüman denilmektedir. Böyle bir kişinin tüm azaları emniyettedir. Bu emniyet kendine olduğu kadar başka insanlarda ondan emindirler, ondan zarar görmemektedirler.

                    Hâce-i Hâcegân [12]
                    Hâcegân Vakfı Genel Başkanı

                                

[1] Türk Dil Kurumu, Türkçe sözlük.

[2] Ankebüt, 43.

[3] Bakara, 171.

[4] Bakara, 242.

[5] “Akıllı nefsini güden (tedip ve muhasebe eden) ve ölümden sonrası için amel eden kimsedir^” Ramüz El-Ehadis, c.1, s.229, No.7.

[6] Ramüz El-Ehadis, s.95., No.5.

[7] Müslim, Tevbe, 9-11.

[8] Bakara, 31.

[9] Maide, 3.

[10] En’am, 59.

[11] El-Münâvî, Feyzu’l-Kadîr, 1/224-225; Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ 1/72.

[12] Hâce-i Hâcegân: Hâcegân yolunun hocası.

Gönüldedir küfür nikmet

Nikmet, bilindiği üzere nimetin zıddıdır. Büyük ceza, azap gibi manalara gelmektedir. Cenâb-ı Hak ile buluşma yeri gönül olunca O’nun (cc) inkârı meselesi de gönülde cereyan etmektedir. Nasıl ki ibadetlerde bedeni ameller önemli olmakla birlikte ibadet ile neyin kastedildiği konusu da (hikmeti)  bir o kadar önem arz etmektedir. Mesela namaz ile yapılan bedeni hareketlerin ötesinde mümin kişi, namaz vesilesiyle Hakkın emrine imtisal sonucu Cenâb-ı Hak ile birlikteliği yaşayarak manevi değerler kazanmaktadır. Bu baki değerler bedensel hareketlere nazaran daha önemlidir. Yine Kur’anı kerimde kurban ile ilgili ayetlerde “sizin kestiğiniz kurbanların ne kanları, ne de etleri Allah’a (cc) yükselir. Allah’a (cc) yükselen sizin niyetleriniz” buyrulmaktadır. Öyleyse rızayı ilahiyi kazanma ameliyeleri olan ibadetlerin neticesinde gönülde kâmil iman nimetine ulaşılırken, kulluğun gereklerinin inkârı neticesinde gönülde küfür nikmetine ulaşılmaktadır.

Aşk, muhabbet, küfür, nikmet kelimelerinin şiirin aynı dörtlüğünün iki mısrasında yer alması bir hikmete mebnidir. Başta da belirtmiştik, aşk denince gönülde hemen muhabbet hatıra gelirken, ardından küfür ve nikmet hatırlatılmaktadır. Bu üzerinde durulması gereken bir konudur.

Aşkın neticesinde muhabbet doğarken, küfrün neticesinde nikmet (nimetsizlik) doğmaktadır. Yine aşkın zıddı küfür, muhabbetin zıddı nikmettir. Cenâb-ı Hakkın insana duyduğu sevginin inkârı, örtülmesi Hakkın insana duyduğu ilginin görmezden gelinmesi küfür, muhabbet nimetinden yoksunluğa nikmet denilmektedir.

İnsanın ruh ve nefs hamuruyla yoğrulu bir varlık olduğunu belirtmiştik. İnsanın bir meseleyi iyi anlaması o meselenin iki yönünün ortaya konulmasına bağlıdır. İyi denilen şeyin anlaşılması için kötünün görülmesi, izah edilmesi gereklidir. Yine güzelin anlaşılması,  çirkinin varlığına muhtaçtır. Âlemde yer alan zıtlar aslında bir hakikate işaretle insana doğruyu gösteren yön levhaları olmuşlardır.

Konumuza dönecek olursak niçin aşkla taban tabana zıt küfür birlikte zikredilmiştir?

Hadisi Şerifte mümin “havf ve reca arasında olmalıdır” buyrulmaktadır. Yani korku ile ümit arasında olunmalı. Mümin, Allah’tan (cc) korkmalı ancak onun rahmetinden ümidini kesmemeli. Niçin bu kural böyle? Çünkü insan iki veçheli (nefs-ruh) bir varlıktır. Her iki cephesine de bir hitap vardır. Cennet ile cehennem Kur’anda birlikte zikredilmektedir. Sebep yine aynıdır. Aşk ile küfrün birlikte ifade edilmesinde de aynı sebep vardır.

Aşk denilince hemen kuralsızlık, mantık dışılık akla gelmektedir. Ancak olgun insan diye tanımlanan insanı kâmiller aşk halinde bile edebi elden bırakmamışlardır. Nasıl olur da âşık ile maşuk arasında kural olur diye sorabilirsiniz. Ancak kurallar önceden belirlenmiştir. Din tanımlanmış ve tamamlanmıştır. İnsan hangi halde olursa olsun bu kurallarla bağlıdır. O’nun (cc) en sevgilisinin hayatı ve bize bıraktığı sünneti bizlere şahittir.

Hâcegânın büyüklerinden birisiyle Üsküdar’da bir zatı ziyareti gitmiştik. Piri fani, yaşlı, beyaz uzun sakallı birisiydi. Edebince gösterilen yere oturup, kısa bir tanışmadan sonra sustuk ve o zat sohbete başladı. Açık söyleyeyim bu zatın konuşması ve dışa yansıyan hali özellikle aynı yöne bakan bakışları beni etkilemişti. Arştan, kürsten, Cenâb-ı Hak ile beraberlikten, aşktan bahsediyordu. Biz girdiğimizde öğle ezanı okunmuştu ve biz öğle namazını kılmamıştık. Sohbet öyle uzun sürdü ki ikindi ezanına yarım saat kalası Büyüğümüz edeple öğle namazını kılmadığımızı araya girerek hatırlattı. Bu zat kendisinin de öğle namazını kılmadığını beyan ederek sohbetine devam etti. Aradan 15 dakika geçti, ikindi namazına çok az süre kaldı. Büyüğümüz tekrar söze girmek istedi ancak bu zatı muhterem öğle namazı için “insan Hakkın huzurunda iken, onunla birlikte iken, ona bir dakika, ben senin bir emrini yerini getireyim de tekrar geleyim dese edepsizlik olmaz mı?” diye cevap verdi. Anladık ki bu zatı muhteremin öğle namazını kılmaya niyeti yok. Ortam biraz soğudu ve Büyüğümüzün bu zata karşı sarf ettiği ibret verici sözleri, ömrüm boyunca unutamayacağım bir ders olmuştur.

Buyurdular ki;

“İnandığımız ilahımız bize namazı emretmektedir. Size namazı terki emreden ilahlara biz inanmıyoruz. Bir vakit namazın terki mukabilinde kazanılacak hiçbir mükâfat olamaz” diyerek o yeri hemen terk etmemizi emir buyurdular. Akabinde hep beraber evi terk ederek en yakın camide namazlarımızı kılmıştık.

Niye bu meseleyi anlattık. Çünkü “aşkta kural olmaz” ilkesinin insanı nerelere götürebileceğinin görülmesini istedik. Ben Hakka aşığım onun yanında kural olmaz dolayısıyla dinin yükümlülükleri benden kalktı diyemezsiniz.

O yüzden aşk ve küfür,  korku ve ümit yan yana zikredilmiştir. Salt bir sevgi makbul değildir. Salt bir sevgi lakaytlığı doğurabilir. Korkuyla yoğrulu bir sevgi istenmiştir. Bu yüzden Hâcegân büyükleri sevgiyi keskin bir kılıca benzetmişlerdir. Bu kılıcın kını da korkuya teşbih edilmiştir. Kişi keskin kılıcı eline alsa rast gele sağa sola sallasa, ya kendini yaralayacak veya çevredekilere zarar verecektir. Bu sebeple kılıç kınında durmalıdır ki hem kendine zarar vermesin hem de çevredekiler zarar görmesin.

İnsan, Hakkı sevmeli ve bunu en büyük nimet saymalı, ancak bu nimetin zayi veya sevdiğini incitme konusundaki korkusu da bu sevginin içerisinde yer almalıdır. İşte o zaman gerçek manada seven, gerçek manada mümin oluruz.

………

Nedir bu karışıklık ortalık toz duman,
Kim haklı, kimsemiz yok mu el aman,
Niçin bekler yüce şah sual olunmaz,
Başka yerde arama, kendin bu.

İnsan dedikleri konuşan hayvan,
Haklılar mı ne görüyoruz apaçık ayan,
Nerde eşiğine baş konulan Hz. İnsan,
Başka yerde arama halin bu

……

Gönüldedir Merkeziyyet

İslâm tevhid dinidir. Cenâb-ı Hakkın birliği üzerine kuruludur. Bu birlik bizim anladığımız sayısal birliğin ötesinde önceki yazılarımızda izaha çalıştığımız mahremine açık, namahremine gizli sır gibidir. Hakkın zatı ve sıfatları kendisine aittir. Ancak işaret ettiğimiz gibi bazı sıfatlarının insanda paylaşımı vardır. Bu paylaşım Cenâb-ı Hakkın birliğine halel getirmediği gibi bu sıfatları taşıyan insana yapılan eylemleri kendisine yapılmış gibi kabul edildiği durumlar vardır. Örneğin, Allah’a itaat ile ilgili ayeti kerimelere bakıldığında Efendimize (sav) yapılan itaat Allah’a (cc) yapılmış sayılmaktadır. Yine hasta ziyaretiyle ilgili hadisi şerifler incelendiğinde, bir hastayı ziyaret edenin la teşbih Allah’ı (cc)  ziyaret etmiş olacağı belirtilmektedir[1]. Burada bir birlikten bir merkeziyetten bahsedilir. Yapılan eylemlerin sanki Allah’a (cc) karşı yapılıyor addedilmesi önemlidir. Eylem tek, netice ise çifttir.

Cenâb-ı Hakkı misafir etmek isteyen Musa aleyhissamın durumu, konuyla ilgili önemli mesajlar içermektedir.

Musa aleyhisselam bir gün tura çıktığında Cenâb-ı Hakkı evine davet eder. Allah (cc); Ey Musa filan gün, filan saatte geleceğim der. Musa (as) sevinçle evine döner ve hazırlıklara başlar. Beklenen gün geldiğinde Hz. Musa’nın evine bir dilenci gelir. Kapıyı çalar.  Musa (as) kapıyı açar, dilenci Allah rızası için sadaka ister. Musa aleyhisselam dilenciye;

Bugün bana Allah (cc) misafir gelecek bırak dilenmeyi bana yardım et, diyerek bir su kırbası verir ve su doldurması için gönderir. Dilenci bir daha gelmez. Ancak tüm beklemelere rağmen Cenâb-ı Hak da Musa aleyhisselama teşrif etmez. Tura çıktığında Musa aleyhisselam Cenâb-ı Hakka durumu arz ederek;

Yarabbi haşa ki sen yalan söyleyesin. Filan gün sana geleceğim dedin, gelmedin sebebi nedir acaba? Bir kusur mu işledik

Diye sual buyururlar. Cenâb-ı Hak cevaben;

“Ya Musa ben geldim ancak sen beni suya gönderdin” buyurur.

Merkezde iskân buyuran Cenâb-ı Hakkın nerede aranması gerektiği sorusunun cevabı hadisi şeriflerde de geçen, Musa aleyhisselamın Allah (cc) ile yaşadığı bu hadisede de net olarak zikredilmektedir. Bu sebeple gönül dünyasının merkezinde Cenâb-ı Hak varken, varlık âleminin merkezine insanı yerleştirmiştir.

Zahir dünyada görülen dış düzenle manevi âlemde yer alan ve Hakkın bizzat dizayn ettiği iç düzen arasında bir bağlantı vardır. Evrenin güneşin etrafında dönmesi, insanların Kâbe etrafında dönmesi, her şeyin bir merkez üzerine peyk etmesi mana âlemi ile yakın ilişkisine işarettir. Manada her şey bir merkezden idare edilmekte ve bu merkezin cazibesi etrafında dönmektedir. İşte bu merkez Hakkın bizatihi kendisidir. Tüm işlerin idare edildiği yer de gönüldür.

Varlık âlemi, gönül dünyasına göre şekillenmiştir. Her şeyin bir karşılığı gönülde yer almaktadır. Cenâb-ı Hak bu sebeple zahir yapılanlar yanında, gönül dünyasında yer alan karşılığının üzerinde tefekkür edilmesini de istemektedir. Bu bağ kurulduğunda âlemse âlem, ibadet ise ibadet anlam kazanmaktadır.

Gel gönüle gir gönüle

Şiirin son mısrası yine insanı kamilin gönlüne davetle bitmektedir.

DÖRDÜNCÜ KITA

Hikmet ehli böyle demiş

Gönlü anlatan şiirde yer alan tüm açıklamaların hikmet ehlinden alındığı belirtilmektedir. Hikmet ehli denilince ilk akla gelenler kendisine kitap verilen peygamberlerdir (as). Zira Kur’an da kendisini “hikmet” olarak ayetlerde tanımlamıştır. Buradan hareketle hikmet ehli kendisine kitap verilenler şeklinde anlaşıldığı gibi bu hikmete vukufiyet kesbetmiş tüm kişiler de kastedilmektedir.

Sözü hikmet yapan Cenâb-ı Hak ile bağlantısıdır. Bakara suresinde inekten bahsedilir. Böyle olmasına rağmen sözleri söyleyenin kıymeti hasebiyle değer kazanmakta ve ayeti kerime diye nitelendirilmektedir. Bu sebeple hikmet, Allahtan (cc) alınan bilgiye denilmektedir. Bu kutsal kitaplarda yazılanlar olduğu gibi, Hakka yakınlık kazanmış Peygamber Efendimiz ve onun izini takip eden din büyüklerimizin sözleri de olabilmektedir.

Ancak üzerinde dikkat kesilmesi gereken husus her dönemde aranılması ve bulunulması gereken yaşanılan döneme ait anın hikmetinin keşfidir. Yaşanılan anda Allah’ın (cc) hay ismi sıfatı gereği her an bir iş üzeri olmasından dolayı kendine kesbedilen yakınlık nedeniyle o anda getirilen taze bilgi anın gerçek hikmetidir. Bu bilgiyi aktaran kişilere hikmet ehli insan, başka bir tabirle insanı kâmil denilmektedir.

İşte şiirde, Cenabı Hakka yakınlıkları nedeniyle zamanın hikmetini getirebilen, hikmet ehli insanların gönülle ilgili tespitlerinin dile getirildiği ifade edilmiştir.

Ehli gönül tasdik kılmış

Hâcegân uluları “ya Allah (cc) ile ol, ya ehlullah ile ol” buyurmuşlardır. Bizzat Allah ile olabilme, ondan taze haber getirebilme özelliğine sahip kişilere Ehlullah yani Allah dostu, denilmektedir. İşte Ehlullahı, hikmet ehline; bu hasletlere sahip olmasa bile hikmet ehliyle beraber olanları, gönül ehline benzetebiliriz. Gönül ehli, hikmet ehlinin ortaya koyduğu bu hakikati bizzat kendi gönlüne götürerek, gönülde bu hakikati müşahade ederek tasdik kılmışlardır.

Gönülle ilgili bahse çalıştığımız tüm konularda hem hikmet ehlinin hem de gönül ehlinin tam bir mutabakatı vardır.

Hâce gönlü böyle bilmiş

Hâce; hoca, Hâcegân ise hâcenin çoğulu olup hocalar manasına gelmektedir. Hâcegân yolu tasavvufta hocaların yolu olarak bilinmektedir. Sebebi ise Hâcegân yolunun büyüklerinin hoca (âlim) oluşları sebebiyle ilme, bilime verdikleri değerden kaynaklanmaktadır.

Hâcegân yolu, salt bir cemaat ve tarikat anlayışı değildir. İçinde geçmişten bugüne gelen dini, milli, tasavvufi kültürleri mezceden, bunları birleştiren bir yoldur. Her zamanda hakkı üstün tutan bir topluluk bulunsun fehvasınca Hâcegân, hak üzere bir araya gelmiş topluluğa verilen isimdir. Hâcegânı diğer topluluklardan ayıran özelliği ise Efendimizden (sav) bozulmadan nesilden nesile aktarılarak gelen İslam mirasına sahip salih insan, varisi nebi dediğimiz insanı kâmil anlayışıyla yoğrulu, İslam medeniyetinin yaşatıldığı, velayet anlayışını bünyesinde barındıran, yaşayan bir zamanın Hâcesin varlığıdır.

Zamanın Hâcesi, aşk ocağı denilen gönülden, her an hay olan ve tenezzülen iskan buyuran Cenabı Hakla yaşadığı anın deminden, anın hikmetini ve hakikatini istinbat edebilen, getirebilen kişidir. Bu dem sonucu çıkan yepyeni sıcacık bu fikirler, 70 yıl ibadet gücündedir[2]. Pas sökücü, çamaşır suyu mesabesindedir. Hasta kalplere şifa, paslı gönüllere cila hükmündedir.

Bugün, insanlığın ihtiyacı; zamanın münevver, mütefekkir, Allah adamları dediğimiz zamanın hâcelerinin Haktan getirdikleri, anın hikmeti mesabesindeki fikirlerdir. Bu adamlardan doğan fikirler, abı hayat gibidir. Bu hayat  suyu, önce kendilerine hayat verir, hay olurlar, yeniden dirilirler. Hararetlerini ve ateşlerini ancak bu su söndürür. Sonra mevhibe-i ilahi olan, bitmeyen ve tükenmeyen bu suyun bereketini Cenabı Haktan bilerek susuz çoraklaşmış gönüllere ulaştırma gayreti içerisine düşerler. Bilir ki gönüller Cenabı Hakkın evleridir. Yapılan her yeni gönül, Hakkın iskan buyuracağı evdir, yeni bir ocaktır, nice demlerin yaşanacağı yerdir.

Bilir ki, ateşi de veren O’dur. Suyu da veren O’dur. O’ndan O’na deveran eden O’dur. Yeter ki ortada sen olmayasın, ben olmayayım, hep O (cc), olsun.

Gel gönüle gir gönüle

Şiir, Hakka hakikate eşik olan insanı kâmilin gönlüne davetle hitam bulmaktadır. Cenâb-ı Hak bizleri bu davete icabet edenlerden eylesin.

Unutmayalım ki yönü Hakka dönmüş, ona teslim olmuş, selim kalp mevzusu çok önemlidir. Kur’anı kerim onu mal ve evlat ile mukayese yaparken “Mal ve evlad fayda vermez, o gün ancak kalb-i selim fayda verir” [3] buyurmuştur. Hesap gününde Cenâb-ı Hak nazarında bu dünyadan götürülecek kıymete değer en önemli şey kalbi selimdir.

…..

Sanma ki ey Hâce senden sim-ü zer isterler,
Yevme lâ yenfe’uda kalb-i selim isterler [4].

…..

                    Hâce-i Hâcegân [5]
                    Hâcegân Vakfı Genel Başkanı

                       

[1] Müslim, Birr, 43; “Allah Teâlâ, kıyâmet gününde şöyle buyurur: «–Ey Âdemoğlu! Hastalandım, Ben’i ziyâret etmedin!» Âdemoğlu: «–Sen Âlemlerin Rabbi iken ben Sen’i nasıl ziyâret edebilirdim?» der. Allah Teâlâ: «–Falan kulum hastalandı, ziyâretine gitmedin. Onu ziyâret etseydin, Ben’i onun yanında bulurdun. Bunu bilmiyor musun?” buyurur…”

[2] İbn Abbas ve Ebu’d-Derda‘dan rivayet edildiğine göre “Bir saat tefekkür yetmiş yıl ibadetten hayırlıdır.” Bkz.: Aliyyu’l-Kārî, Esrâru’l-Merfû’a, 175; Suyutî, Camiu’s-Sağir, II/127; Aclûnî, I/310)

[3] Şuara Suresi, 88. ve 89. Ayet.

[4] Bağdatlı Rûhî (ö.1605)

[5] Hâce-i Hâcegân: Hâcegân yolunun hocası

ÜÇÜNCÜ KITA

Gönüldedir aşk muhabbet

“Ahir zamanda İslâm’ın ismi, Müslümanın resmi kalacaktır” buyrulmaktadır. “Her şeyin (insan dâhil) sunileştiği şu zamanlarda acaba aşk da mı sunileşti?” sorusunu sormadan geçemedik. Yaşadığımız çevrede birçok kişinin sevgi ve aşk cümlelerini kolayca kullandıkları görülmektedir. İnsanların aleni birbirlerine “aşkım, sevgilim vs.” dediklerine şahit olmuşsunuzdur. Sevgi ve aşk cümlelerinin ağırlıklarının kalmadığı, kimi zaman nefsani arzu ve heves duygularına verilen isim olduğu görülmektedir. Peki, aşk nedir o zaman?

Bir dergide gözüme ilişmişti, aşk tarif ediliyordu. Eğer ilgi duyduğunuz kişinin ne yaptığını merak ediyor, yaşadıklarınız sık sık hatırınıza geliyorsa o zaman siz âşıksınız deniliyordu. Piyasa dergilerinin tarifi bu. Yalan da olsa bir hakikatten neşet ettiğini düşünmekteyiz.

Hâcegân büyükleri, “aşktan bahseden onun yalancısıdır” buyurarak dile getirilen aşk cümlelerinin aslında aşkın hakikatini, izah edemeyeceğini ifade etmektedirler. Yine “aşk yaşanır, anlatılmaz” sözü de aynı hakikate vurgu yapmaktadır. Buradan hareketle bizim de aşk zannettiğimiz duyguların izaha gelen yönlerinin aslında aşk olmadığı bilinci ile gerçek aşkı yaşamış kâmil insanların hallerine bakarak aşkın kendisini değil de aşk sebebiyle yaşanılan ve izaha gelen hallerden bahsetmeye çalışacağımız bir durumla karşı karşıya olduğumuzu belirtmekte yarar vardır.

Piyasa dergisinde yer alan aşk tarifine tekrar dönersek, “ilgi duyduğunuz kişiyle yaşadıklarınızın hatıra gelmesinden” bahsedilmekteydi. Bu bir hakikate işaret etmektedir. Zira aşkta bir yaşanmışlık vardır. İki sevgili arasında yaşanan aşkta, arada yaşanan ilişki sebebiyle neşet etmiştir aşk.

Bir irfan meclisinde “aşk hali” tarif edilmeye çalışılıyordu. Mesele çok soyut olduğu için teşbihle anlatılıyordu. Deniliyordu ki; evlilik öncesinde, bir erkek ile bir bayan yolda karşılaşsalar, birbirlerini görseler ve geçseler; bu iki kişi bir müddet sonra tekrar karşılaşsa ve birbirlerine daha önceki karşılaşma sebebiyle ilgi duysalar, daha sonra tekrar karşılaşmak isteseler burada “ilgi” boyutuna ulaşmış bir hal vardır. Bir zaman sonra tekrar karşılaşsalar ve konuşsalar birbirlerini tanımaya başlasalar ayrıldıktan sonra bu tanışıklığın devamını isteseler, burada ilgi boyutunu aşan bir duygudan yani “sevgi”den bahsedilir. Birbirlerini tanımış, sevmiş, beraber yaşamaya karar vermiş, artık onsuz bir hayat düşünemiyorum aşamasında “tutku” hali başlamış denilmektedir. Ve duygularının en nihayetinde “aşk”ın oluşacağı izah edilmişti.

Aşk için öncelikle iki kişi olması gereklidir. Ve o iki kişi arasında yukarda izah edilen aşamaların sağlıklı (hastalıksız) geçirilmesi lazım ki aşktan bahsedilsin. Şimdi Allah’ımı, (cc) Peygamberimi ﷺ seviyorum diyen bizler hangi yaşadıklarımızı anlatıyoruz?

Hâcegânın büyüklerinden Abdulhakim Hüseyni (ks), lisanlarıyla bir sefer olsun sevgili Peygamberimizin “Muhammed ﷺ” ismi şeriflerini söyleyememişlerdir. Peygamberimizden ﷺ bahsederken daha ziyade sıfatlarını kullanmışlardır. Bunun birçok sebebi vardır. Dilleriyle “O’nun ﷺ isminden bahsedip de kirletmeyeyim, O’nun yalancısı olmayayım” diye. Elhamdülillah Efendimizin ﷺ yalancısı olmamışlar, Efendimizin ﷺ manevi mirasını sırtlanarak efendimiz olmuşlardır.

Hakikat pirleri, nefsi kömüre, ibadetleri ise temiz suya benzetmişlerdir. Bu nefs denen kömür ne kadar suyla yıkanırsa yıkansın, ondan su ile birlikte bir siyahlık akar. Bu siyahlık bitmez, işte kişi ne kadar zikir ederse etsin, ne kadar ibadet ve taatle meşgul olursa olsun, ondan bir günah kiri dökülür ama nefs denen kömürün mahiyeti değişmez. Onun mahiyetini değiştirmek için kömürü kor ateşin içine atıp, yanıp kül olmasını sağlamak lazım. İşte nefs denen şeyin, insanı kâmilin aşk ocağına atıp yanmasını sağlamakla ancak mahiyeti değişir. Hâcegân büyükleri, Efendimizin ﷺ aşk ocağına nefslerini atarak kor ateş olmuşlardır. Nasıl ki ateşe atılan odun yanarak kor halini alınca kendisine teşbihen ateş denilmiş ise Efendimizle ﷺ aşkı yaşamış kişiler, aradaki yaşanmışlık sebebiyle ahlakı ile ahlaklanarak sanki O ﷺ olmuşlardır.

Aşk adına yaşanmışlığın veya yaşanacak şeylerin mekânı gönüldür. Kalp ile gönül kavramları aynı manada kullanılmakla birlikte aralarında fark olduğunu, gönlün tek, kalbin ise insanların adedince olduğunu, Hakkın mekânının gönül olduğunu ve oradan kalplere nazar ettiğini, kimi kalplerin gönlü tam yansıttığını, kimi kalplerin gönülden bî-haber olduğunu belirtmiştik. İşte heva ve hevesinin esiri olmuş kalbin aşka bakışı elbette cinsellik boyutunu aşamayacaktır. Ancak kalp aynasını gönle tam çevirmiş insanı kâmiller aşkın hakikatini yaşarlar. Zira gönülde âlemlerin Rabbi meskûndur. İnsan, Cenâb-ı Hak ile bu dünyaya gelmeden önce tanışmıştır. O’nunla yaşanmışlığı ve konuşmuşluğu vardır. Ruhlar âleminde insanla Cenâb-ı Hak arasında yaşanan ve ayet-i kerimede beyan buyrulan “ben sizin Rabbiniz değil miyim?’ hitabına insanın “kalu bela” cevabı vardır Yine hadisi şeriflerde zikredilen yaşanmışlıklar vardır. Kalbi ile gönlü birlemiş insan bu yaşanmışları hatırlar, Cenâb-ı Hakkın güzelliklerinin mübtelası olur. O’nsuz bir hayat düşünemez. Piyasa dergisinin tarifine göre “Hakka âşık olmuş” olur.

Hâcegân pirleri, insanın müziğe ilgisini açıklarken ne kadar ince düşünmüşlerdir. Cenâb-ı Hakkın “ben sizin Rabbiniz değil miyim?” hitabını işiten insanın, bu güzel sesi unutamaması sebebiyle bu dünyada her güzel ses duyduğunda “Acaba o ses mi?” diye kulak kabartıp dinlemesi, müziğe ilgi duyması, buradan kaynaklıdır buyrulmuştur.

Gerçek aşk; Cenab-ı Hakk ile Efendimiz ﷺ arasında yaşanmıştır. Efendimize ﷺ, “Ya Habibi” şeklinde yer alan hitapları bu hakikate mebnidir.

“Ey Habibim” yani “Sevgilim” deyişi…[1]

Kur’an-ı Kerim, Allah’ın (cc) Peygamberimize ﷺ ve onun şahsı manevisinde bütün insanlığa gönderdiği bir nevi aşk nağmeleridir. O yüzden Kur’an güzel nağmelerle okunmaya çalışılır.

Tüm insanlık da bu aşktan doğmuştur. Allah (cc) insanı öyle sevmiştir ki Kur’an’ı mübinde insandan bahsederken “i’yalim“, “halifem” yani “yeryüzündeki temsilcim” şeklindeki ifadeleri kullanmıştır[2].

İnsan iki veçheli bir varlıktır. “Ruh” ve “Nefs” hamuruyla yoğrulmuştur. Ruh, Cenab-ı Hakkın bizzat Zâtından kaynaklı mevhibey-i İlâhidir. Ayeti kerimede zikredilen “ve nefahtü fihi min ruhi”[3] “insanlara ruhumdan üfledim” ifadesi bunun delilidir.

Aşk, “Kalb” mekânında bulunan ruh ile gönülde tenezzülen İskân buyuran Cenab-ı Hak arasında cereyan eden bir olaydır. Aslında Hakkın (cc) kendinden kendine gerçekleşen birleşme çabasıdır. Teşbihle izah edilirse; insanda yer alan Allah’a (cc) ait ruh denilen bir parça ile o parçanın aslı arasında, birbirleriyle eskiye dayalı beraberlikleri nedeniyle, birbirlerine kavuşma isteği ile şekillenmiş halin adına aşk denmektedir.

Aslında ortada ikilik değil yalnızca O vardır. O’nun aşkı…

……..

Hak Olmazsa sever mi kalp, görür mü göz,
Gördüğün değildir O, değildir gayri O,
Kalp mi desem göz mü desem onu sen çöz.
Seven O, Gören O, O, O.

Bütün canlı ona dövünür lâkin bilinmez,
Yapılan her şey onu yüceltir yapan bilmez.
Biliyorum ve ifşa ediyorum sen O’ sun diyen olmaz,
Diyen O, Dedirten O, O, O.

……….

Hâcegân uluları, ‘sevgi tektir’ buyurarak sevgi adına ne yaşanmışsa onun, Cenâb-ı Hak (cc) ile bir bağını kurmuşlardır. İnsanın karşı cinsten biriyle yaşadığı aşk ile Allah (cc) arasında yaşadığı aşk arasında hissetme ağırlığı açısından fark yoktur. Hatta insanın bir hayvana beslediği sevgide bile “Sevginin mahiyeti bakımından” Cenâb-ı Hakka duyulan sevgi arasında fark yoktur buyurulmuştur.

Geçmiş dönemlerde Hâcegân yoluna girmeye hazırlanan insanlara ‘Bir şeyi sevdin mi?” sorusu yöneltilirmiş. Yani bir çiçeği, bir bitkiyi, bir kuşu, bir insanı sevdin mi? Rivayet edilir ki kişinin birisi bu sorulara olumsuz yanıt verince, ‘Kardeşim bir merkebi bile sevmedin mi?” sorusu yöneltilmiş, yine hayır cevabı gelince, sevmeyi bilmeyen bizim yolumuzdan istifade edemez buyrularak kişinin bu yüce yola kabul edilmediği ifade edilmiştir.

“Sevgi şeker gibidir” buyurmuşlardır büyüklerimiz. Onu neye atarsan onu tatlandırır. Şekeri ne kadar parçalarsanız parçalayın yine onun adı şekerdir. İşte imkân âleminde adına ne denirse densin, kiminle neyle yaşanırsa yaşansın, sevgi şekerinin bir parçasıdır, aşk hakikatinin bir parçasıdır. Başka suretlerde de gözükse -lâ teşbih- o şeyin içindeki Hakkın kendisidir. Bu âlemde sevmeye ve sevilmeye layık tek şey Cenâb-ı Hakkın kendisidir. Mecnunun Leyla’da gördüğünün Leyla’nın eti kemiği olmadığı malumdur.

Cizre’de yaşamış Molla Cezeri adlı büyük bir zatın meşhur bir gazeli vardır. “Cezeri Divanı” olarak da bilinir. Molla Cezeri genç bir medrese öğrencisi iken hocaları tüm talebeleri kıra götürmüşler. Molla Cezeri hasta olduğu için medresede kalmıştır. O yörenin ağası, ailesi ve çocuklarıyla bu medreseyi ziyarete gider. Medrese boş olduğu için tereddütsüz ağanın ziyaretine izin verilir. Molla Cezeri’nin içerde olduğu fark edilmez. Durumu fark eden Cezeri medresenin bir köşesinde yer alan hasıra kendisini sararak gizler. Hasırın deliklerinin arasından ağanın kızını görür ve âşık olur. Bu aşk üzerine Molla Cezeri hiç susmaz. Öyle rivayet edilir ki Molla Cezeri sırtını bir kayaya dayayıp gazel söylerken köydeki kadınların o kaya üzerindeki hararet ile ekmek pişirdikleri görülmüştür. Bu sevgi Hakkın, hoşuna gitmiş ve kendisine büyük kapıların açılmasına vesile olmuştur. O günden bugüne, Molla Cezeri’nin divanları ve kasideleri halen söylenmektedir. Cezeri kasidelerinde ağanın kızının esmer oluşu nedeniyle, Cenabı Hakka karşı, “esmeri esmeri..” şeklinde hitapları vardır. Teşbihen Allah’a duyduğu sevgiyi böyle dile getirmiştir. Ancak zamanın Cizre emirinin bu zatı “Allaha (cc) karşı böyle sözler söyledi diye” hapsettirdiği ve “deli” diye Diyarbakır’a sürgüne gönderdiği bilinmektedir. O sürgün günlerinde Cizre’ye bir damla yağmurun yağmadığı, Cizre emirinin büyük pişmanlık duyarak molla Cezeriyi getirttidiği, böylelikle yağmurun yağdığı rivayet edilmiştir.

Cenâb-ı Hak bizleri bu aşk delilerine bağışlasın.

……..

Aşkın Delisi

Sana gelmeye cesaret edemiyorum,
Dayanamıyor bu küçük kalbim,
Aşkın şiddetine,
Aklım gidiyor benden,
Aslında istediğimde bu sanki,
Sana gelmek ve o demde kalmak,
Şimdi çok iyi anlıyorum deli olmayı,
Vardıkları yerden dönmeyip o demde yaşayan deliler,
Ne güzeller yırtık üst baş Dünyaya dair hiçbir kaygı yok,
Yeter ki akıllı geçinen insanlar kendilerine değmesin,
Sıyrılmışlar tüm bağlarından hep o demdeler.
Son yaşadıkları anda.

Sana varmak ve hep o demde deli olmak,
O demde bu ruhu teslim etmek,
Tüm bağlardan kurtularak,
Ve Aşkın delisi olarak…

                    Hâce-i Hâcegân [4]
                    Hâcegân Vakfı Genel Başkanı

                       

[1] Bir hadisi şerifte Efendimiz ﷺ şöyle buyurmuştur: “İbrahim halilulah, Allah’ın dostu; Musa, safiyullah, Allah’ın seçkin kulu; ben ise Allah’ın bana bir ihsanı ve bir ikramı olarak habibullahım, Allah’ın sevgilisiyim (sevgili kuluyum).” Hadis metni için bkz: Darimî, Mukaddime, 8; Tirmizî, Menakıb, 1.

[2] En’am Suresi, 165. Ayet; Bakara Suresi 30. Ayet.

[3] Hicr Suresi ,29. Ayet

[4] Hâce-i Hâcegân: Hâcegân yolunun hocası

Gönüldedir Sırrı Yezdan

Yezdan’ın yani Hakkın sırrı, şifreleri gönüldedir. Sır; varlığı veya bazı yönleri açığa vurulmak istenmeyen, gizli kalan, gizli tutulan şey[1] demektir. Gönülde Cenabı Hakkın tenezzülen iskânıyla beraber belli kullarına has, herkesle paylaşmadığı, bir sırrın varlığı söz konusudur. Gönülde yer alan ve herkesle paylaşılmayan sır ne olabilir ki acaba?

Hadisi Şerifte Cenâb-ı Hak “ben bir gizli hazineydim bilinmekliğimi istedim ve insan denen şerefli mahlûku yarattım”[2] buyruğu hepimizin malumudur. Öyleyse gönülde bir sırrın varlığı, gerçekliği yanında Allah’u Teâlâ’nın bu sırrı insanla paylaşma isteği açıktır. Zira insanla birçok sıfatının paylaşımını müşahede etmekteyiz. Allah’u Teâlâ “Basîr”dir. Yani her şeyi görendir. İnsanda basardır. Yani belli ölçüler çerçevesinde görme duyusu vardır. Aynı şekilde Hakkın “Semî’” sıfatının yansıması olarak insan da işiten, “Alîm” (bilici) sıfatının yansıması olarak insan da bilendir. Örnekleri çoğaltmak mümkündür. Buradan da anlaşılmaktadır ki; Allah’ın (cc) insana bir tenezzülü ve iştiyakı vardır.

Peygamber Efendimizin ﷺ  kalbi, risaletinden evvel üç defa Cenâb-ı Hak tarafından temizlendiğini hadisi şerifler işaret etmektedir. Hakkın kudret eliyle temizlenen kalbin Hakka ayna olduğu şüphesizdir. O kalpten Haktan maada bir şey gözükmez. Böyle bir kalp ile gönül arasında ikilik olmaz. Tevhide ulaşan kalp artık gönülde ne varsa onu görür ve onu yansıtır. Böyle bir kalp sahibi için mahremiyet olmaz. Böyle bir kalp sahibi için gönüle düşen sırlar malum olur. Bu durum sırrın varlığına halel getirmez. Din büyüklerimiz Cenâb-ı Hakkın vahdaniyetinin sayısal teklik olmadığına işaret buyurarak bir hakikati dile getirmişlerdir. İşte mahremine açık, namahreme gizli olan böyle bir sır vardır gönülde.

Efendimizin ﷺ manevi mirasına sahip, kalpleri bizatihi kendisi tarafından işaret edilen usullerle temizlenmiş her kalp sahibi bu sırra mahremdir. Nesilden nesile aktarılarak gelen bu sırra Hâcegân büyükleri “maiyet sırrı” demişlerdir. Maiyet sırrı: Cenabı Hakla birlikte yaşama sanatıdır. O’nunla birliktelikte hep kazanım vardır. Bu sırra mazhariyet neseben değildir. Sebebendir. Yani babadan oğula geçmeden ziyade kalp temizliğini yapabilmiş, Hakka sevgili olabilmiş bu sırrı taşımaya layık kişilerdir.

Türkçemizde sır taşımak diye bir kavram mevcuttur. İşte gönülde yer alan bu sır Peygamber ﷺ ve onun kâmil varisleri tarafından taşınmaktadır. Gönülde yer alan bu sırra eşik, işte bugünün yaşayan canlı insanı kâmilleridir. Bu sırra kapı ise insanı kâmilin gönlüdür.

……

Sır, gizlilik içindeki açıklık,
Gizli olma, yoksa olmaz sırdan aralık,
Perde, gururun gizliliğindir bırak artık,
Başka yerde arama sende bul.

……

Gel Gönüle Gir Gönüle

Hadisi Şerifte kalplerin dört sınıf olduğu belirtilmektedir[3]. Birincisi; tertemiz hakikate ayna olan kalp ki, müminin kalbidir. İkincisi; simsiyah bir kalptir ki bu da kâfirin kalbidir. Üçüncüsü; nifak üzere olan kalp ki, münafığın kalbidir. Sonuncusu ise tereddüdü yaşayan kalp ki, orada hem imanın hem de nifakın bulunduğu belirtilmektedir. Osman Bedruddin Erzurimi hazretleri (ks) “insan bu dört sınıf kalpten hangisine sahip olduğunu kendisi tespit etmeli ona göre tedbirini almalıdır” buyurmaktadır.

İnsanın zahiren bir kalp hastalığı olsa kardiyoloji (kalp) uzmanına gider, bunun sebebi gayet açıktır. Bu iş kalp mütehassısının işidir. Bir pratisyen hekim kalple ilgili hastalıklarla tedaviye cesaret edemez, o, sınırını bilir. Uzmanına yönlendirir. Kalp uzmanı önce kalbin röntgenini çeker, eforlu eforsuz kalp testleri yapar, damarlara bakar, tıkanıklık var mı diye, kimi kalpler vardır ki basit bir ilaç tedavisi ile iyileşebilir. Kimi kalpler de vardır ki cerrahi müdahaleyi gerektirir. Cerrahi müdahale olabilecek kalplerde tek uzman bu işe zor karar verir. Bir uzman heyet kararı gerekir. Manevi kalp temizliğinde de aynı usuller geçerlidir. Hakka talip olan ve bu sırra mazhariyete namzet kişi önce kalp temizliği yapmalıdır. Bunun içinde önce manevi kalbini bir uzman manevi tabibe götürerek son durumunun röntgenini çektirmesi gerektirmektedir. Hakka perde olan ne tür hastalıklarının olduğunu tespit ettirmelidir.

Efendimizin ﷺ bir adı da “Tabibel Kulub” dür. Yani kalplerin doktoru manasındadır. Kendisine kalplerin doktoru denilmesinin bir sebebi vardır. Doktor sıfatı niçin bir insana verilir ki? Tabîki hastaların, hastalıkların varlığına işarettir. Efendimize ﷺ insanlara şifa dağıtsın diye doktor ünvanı verilmiştir. Daha öz bir cümle ile “hasta kalpleri iyileştirsin” diye kalplerin tabibi denilmiştir.

Hâcegânın büyüklerinden birisine bir gün İsa aleyhissamın ölüleri diriltme meselesi sorulduğunda, cevaben; “İsa aleyhisselamın yaptığı, bu günün evliyasının yaptığı karşısında ne ki, biz bugün bırakın ölüleri diriltmeyi ölü kalpleri diriltiyoruz” buyurmuşlardır.

Rivayet olunur ki, İslamın ilk yıllarında Medine’de doktor bulunmazmış. Bu durumu bilen gayri müslim bir doktor Medine’ye gelerek yerleşmiş, bugünün tabiri ile Medine’ye muayenehane açmış, aradan altı ay gibi bir süre geçmesine rağmen hiçbir kişi hasta olarak muayenehaneye gelmemiş. Bu durum gayrimüslim doktorun dikkatini çeker ve Müslümanları incelemeye başlar. Az yiyen, az uyuyan ve insanların mutlu olduğu, bu günün tabiri ile hiçbir stresin olmadığı o günde, Efendimizin ﷺ sohbetinde ifade edilen hayat tarzı ile insanlar manen hastalanmadıkları gibi zahirende hastalanmamaktadır. Bu doktor zat Efendimize ﷺ  gelir ve bu durumu merak ederek sorar. Efendimiz ﷺ, müminin yirmi dört saatini nasıl yaşadığını anlatır. Sabah erken uyanıldığını, hemen ellerin, yüzlerin, ayakların ve vücudun belli bölgelerinin yıkanarak abdest alındığını, sonra namaz denen bedeni hareketlerle Allah’a ibadet edildiğini, bu durumun gün içerisinde beş defa tekrar edildiğini, müminin az yemek yiyerek, az uyuduğunu, helal lokma yediğini, her şeyden önemlisi hayrın ve şerrin Allah’tan (cc) geldiğine iman edildiğini ve o zamanki yaşantılarını anlatarak, yüce yaratıcının bir lütfu olarak müminlerin hem madden hem de manen az hastalandıklarını anlatır. Bunun üzerine gayri müslim tabip Müslüman olur. Şimdi bu zamanın Müslümanının yirmi dört saatine bir bakalım. Az yeme, az uyuma, helal lokma ve İslamın emirlerine uyma yasaklardan kaçınma, Allaha (cc) iman ve teslimiyet, hayatımızın neresinde, her şeyimiz sun’ilermiş, ahir zamanda maddi hastalıklar artmış da manevi hastalıklar artmamış mıdır?

İnsan önce hastalıklarının farkına varmalı ve tedaviden korkmamalıdır. Bazı kişiler vardır doktordan, hastaneden korkarlar. Ölürsek ölelim gitmem diyen güruh. Bizler öyle olmayalım. Nefs, insana sen hasta değilsin, senden iyisi var mı? Senin hiçbir manevi hastalığın yok der. Hasta olduğunuzun idrakine varırsınız, nefs ve yandaşları yine sizi korkutur. Ölürsek ölelim manevi hastaneye gitme, manevi doktor senin çok canını acıtacak. İmanın gayreti ile kişi manevi hastaneye gelmeli, manevi doktora muayene olmalı, kalp grafisi çektirmelidir. İşte bu manevi hastane, Efendimizin ﷺ manevi mirasına sahip insanı kâmillerin gönlüdür. Bu sebeple şiirde insanlar gönle davet ile bu manevi hastaneye davet edilmektedir. Bu hastanenin sahibi “Şafi” ismi hürmetiyle Cenâb-ı Hakkın bizzat kendisidir. Hastanenin başhekimi, Tabibel kulub, yani kalplerin doktoru, kalp uzmanı, Efendimiz ﷺ dir. Bu hastanede her branş hastalıklara bakan uzman hekimler vardır elhamdülillah.

…..

Gönüller özünü gözler,  özünse gönülleri,
Niçinse bilinmez bu devri hal devri âlem,
Cesaretim mi yok ne, utanır sahiplenemem,
Halik O, Hüda O, O, O.

Bir an terketse varlığı yokluk,
Yokluk, değil terki hüda ol ki terki nas,
Hüdayı bulmaktır, terki terk içinde nas,
Varlık O, yokluk O, O, O.

……

İKİNCİ KITA

Gönüldedir Bahri Umman

Bahri umman; umman denizi yani okyanus gönüldedir. Okyanus; denizlerin birleştiği daha büyük su kitlesidir. İrfan denizinden de büyük su parçası. Cebrail (as), Efendimize ﷺ “oku” emrini ilettiğinde Efendimiz ﷺ “ne okuyayım ben okuma bilmem ki” buyurdu. Bunun üzerine Efendimize ﷺ gönül kitabı işaret edildi. Kalp aynasına yansıyan gönül kitabını oku buyruldu. Efendimizin ﷺ kalbine inzal olan ayetleri Efendimiz ﷺ unutmamak için dilini hareket ettirerek tekrar etmekte iken Cenâb-ı Hak “la tuharrik lisaneke”[4] emri ilahisi ile “sen unutacağım diye meraklanma ey habibim senin kalbine onu biz koyduk onu da muhafaza edecek biziz” buyurdu.

Ayeti kerimeden de anlaşılacağı üzere gönül denen yer; uçsuz bucaksız ilmin, irfanın bulunduğu, denizlerin de fevkinde okyanusların yer aldığı, Cenabı Hakkın tenezzülen, ihsan buyurduğu kadar, zatı dahil sıfatlarının da bulunduğu yer, umman denizi olarak tasvir edilmiştir. Hâcegân büyükleri bu alanı genelde ummana veya deryaya teşbih ederler ve deryaya açılmaktan bahsederler. Kişi müsait değilse fazla açılması tavsiye edilmez. “Bu deryada nice insanlar boğuldu sual olunmadı” buyrulmuştur.

O Ummanda Dürri Mercan

Ummanda yer alan “dürri mercan” dan bahsedilmektedir. Dürri mercan; eşsiz çok kıymetli bir mücevherdir. Ummanda nadir bulunan bu eşsiz mercandan kasıt Efendimizin ﷺ şahsı manevisidir. Gönül dünyasının güneşi Cenâb-ı Hakkın tenezzülü ile oluşan aydınlık Peygamber Efendimiz ﷺ dir.

Bugün Peygamber ﷺ ölmüştür diyen ve adına Müslüman denen birçok gurup vardır. Efendimiz ﷺ bedenen vefat etmiştir evet doğrudur. Ancak farklı boyutta mana aleminde hay ve diridir. Hatta insan suretinde baş gözüyle görebilen, konuşan hak dostları vardır.

Kalpler vardır, mühürlüdür. Kalpler vardır, katılaşmıştır, hastalanmıştır. Hatta ve hatta Hâcegân büyüklerinin tabiri ile ölü kalpler vardır. Kendi kalbi ölü olan, başka kalpleri de ölü zanneder. Gönül denen o ummandan bir damla nasibi olmayan kişiler, nasıl olur da o ummanda yer alan bir eşsiz mercanın varlığından haberdar olur.

Muhteremler, insan ölü bir kalbe sahip olabilir. Ancak bundan vahimi, ölü kalplere şifa dağıtan “Tabib-el Kulub” Peygamber Efendimizi ﷺ ölü zannetmesidir. Bunun doğal sonucu olarak O ﷺ nun manevi mirasçılarının da bu zamanda olamayacağını (ölü) düşünür. Oysaki tasavvuf mektebi hay ve diri olan Efendimizin ﷺ manevi terbiyesiyle yetişmiş hak dostları vasıtasıyla nice ölü kalpleri diriltmiş ve o ummanda yol almasını sağlamışlardır. Ölü kalplere şifa dağıtan manevi doktorları kabul etmeyen körler, bu dünyada kör olarak yaşadıkları gibi öbür âlemde de kör kalacaklar ve kâinat güneşini göremeyeceklerdir. Cenâb-ı Hak cümlemizi kör kalmaktan muhafaza buyursun.

…..

Ademliktir[5] insanı âdem[6] yapan,
O demdir âdemi ayakta tutan,
Demi demdir bu âlem, Ademi âdemler doğuran,
Hâce-i Hâcegândır, yâri dost besti best.

…..

Gönüldedir Sırrı Sübhan,

“Maiyet sırrı” denilen ve Cenabı Hakla birlikte yaşama sanatı olarak tanımladığımız hal neticedir. Kemalin zirvesidir, vuslattır. Bu vuslata erme yoluna “Hâcegân Yolu” denilmektedir. Bu seyirlerin yaşandığı yer kalptir, gönüldür. İnsanın kalbi Hakka ayna değilse yapılacak şey kalp temizliğidir. Bu temizliğin ustası insanı kamildir. Usul, Efendimiz ﷺ tarafından manevi miras yoluyla aktarılarak öğretilmiştir. Peki gönülde dikkat çeken ve ikinci bir sır olarak ifade edilen “sırrı subhan”; sırrın sırrıdır. Maiyet sırrının sırrı; dürri mercan olan Efendimzin ﷺ şahsı manevisi ve hakikatidir. Subhanın sırrı, sırrın sırrı olan Efendimiz ﷺ, gönüldedir. Gönül tekdir. Ancak bize bakan yönde peygamberimiz ﷺ ve mürşidi kamiller vardır. Meselenin daha basit anlaşılması için Gönlü keban barajına benzetirsek, elektriği de tenezül buyurduğu kadarıyla Cenabı Hakka teşbih edersek, Elektriğin kebanla bağlantısını sağlayan ana trafo Muhammed Mustafa ﷺ dır. Ana trafodan bulunduğumuz memleketlere kablolarla bağlantı yapılmış ara trafolar vardır. Onlara bağlı ara direkler ve nihayetinde prizler vardır. Biz en önde olan prizi görürüz. Priz, kablo ile trafoya oradan direklerle ana trafoya, o da kebana bağlıdır. Prizdeki elektrikle kebandaki elektrik aynıdır. Muhataplık açısından da düşünüldüğünde elektrik ile birebir muhataplık vardır. Arada kimse yoktur. Priz, kablo, direkler ara trafolar birer aracıdırlar. Vesiledirler. Cenabı Hak, “vesilelerle Allaha (cc) yaklaşın”[7] buyurmaktadır. Vesile; namaz, oruç gibi ibadetler olabileceği gibi Hâcegân büyükleri “en büyük vesile insanı kamildir” buyurmuşlardır. İnsanı kamillerin kablolarında oksitlenme, kopukluk olmadığı için voltajı yüksek elektrik aktarırlar. İstifade çok yüksektir. Cenabı Hakkın tecellisi onlarda yüksektir. İnsanı kamilin cemali, Cemalullah gibidir vesselam…

…..

Hakkı buldum; erene ermek ile,
Hak cemalini gördüm; göreni görmek ile.  (Yunus Emre)

…..

Gel Gönüle Gir Gönüle.

Cenabı Hakkın ve kainat güneşinin en net görüldüğü ve hissedildiği yer olan insanı kamilin gönlüne davetle şiirin ikinci kıtası tamamlanmaktadır.

                    Hâce-i Hâcegân [8]
                    Hâcegân Vakfı Genel Başkanı

                       

 [1] Sır, Türk Dil Kurumu, E.T.: 12.06.2023,; https://sozluk.gov.tr/

[2] Acluni, Keşfü’l-Hafa, II/132

[3] Ramüz El-Ehadis, s.228, hadis No:1; İmam Ahmed Taberani; İhya,4,s.27; Müsned, III, s.172

[4]Kıyame Suresi, 16. ve 17. Ayetler: “لَاتُحَرِّكْ بِه۪ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِه۪ۜ” “Onu, Kur’ân’ı çabucak kavramak, okumak, atlamamak için dilini kıpırdatma.” “Doğrusu o vahyolunanı kalbine yerleştirmek ve onu sana okutturmak Bize düşer.

[5] Adem; yokluk.

[6] Âdem; insan, insanı kâmil.

[7] Maide Suresi, 35. ayet.

[8] Hâce-i Hâcegân: Hâcegân yolunun hocası