a. Anlayışımızdaki Bozukluklar

aa. Peygamber ﷺ Anlayışı / Anlayışsızlığı

Kur’anı Kerimde Cenâb-ı Hak, Peygamber Efendimizle ﷺ alakalı olarak “o ﷺ size neyi emrederse alın, neyi yasaklarsa ondan kaçının [1]” buyurmaktadır. Efendimizin ﷺ neyi emrettiğini ve neyi yasakladığını nasıl anlayacağız. Nasıl bir peygamber anlayışına sahip olunmalı ki, bu anlayış bize önce Peygambere ﷺ sonra dolayısıyla Hakka yakınlığa sebebiyet versin.

Anlayıştaki bozuklukların da çeşitli sebepleri vardır. Bunlardan en önemlisi; kâinatın efendisi, dinimizin temel kaynağı Hz. Muhammed Mustafa’yı ﷺ doğru anlayamamaktır. Efendimizi ﷺ doğru anlamanın yolu, bizlere bıraktığı miras olan sünnetini doğru anlamaktan geçmektedir. Hadisi şerifte Cenâb-ı Peygamber ﷺ “âlimler peygamberlerin varisleridir [2]” buyurmaktadır. Dolayısıyla ekmel varisleri olan âlimleri anlayamamak, Efendimizin ﷺ şahsında Hakkı anlayamamaktır.

Başka bir hadisi şerifte Peygamber Efendimiz ﷺ ; “Şüphesiz Allah, ilmi insanların ellerinden çekerek almaz, ilmi, âlimleri almakla alır. Âlimlerden kimse kalmayınca, insanlar cahil başkanlar edinirler, onlara sorarlar, onlar da fetva verirler, hem kendileri saparlar, hem de onları saptırırlar [3]” buyurmaktadır.

Yine Hâcegân pirleri, “Allah bir toplumu helak etmek istedi mi o toplumdan önce âlimleri alır” buyurmaktadır. Zikrettiğimiz hadisi şerif ve büyüklerimizin sözlerinden anlaşılmaktadır ki bu zamanın insanlarının ve anlayışlarının bozukluklarının sebebi, Peygamber Efendimize yol olan manevi mirasçıların, yani gerçek manada âlim zatların anlaşılamamış olmasından kaynaklanmaktadır.

Âlim bilindiği üzere “bilen” manasına gelmektedir. Bilmede ki kastın ne olduğu konusu önemlidir. Âlim yalnızca fıkhı bilen, din ilimlerini tahsil etmiş kişi anlamında kullanılmamaktadır. Hakkı bilen selim kalp ve selim akıl sahibi, meseleleri temizlenmiş kalp ortamında selim bir akılla Cenâb-ı Hakka, Cenâb-ı Peygambere bizzat götürerek cevap alabilen, Hakka yakınlık kesbetmiş kişi manasındadır. İşte günümüzün insanlarının anlayışsızlıklarının sebebi kendisi mihenk alınan, kendisi bizzat ölçü olabilen bu kişilerinin yok denecek kadar az oluşlarındandır.

Rivayet edilirki birgün İmamı Hanbel hazretlerine kendisinin ne büyük bir âlim olduğu yüzüne söylenince kendileri : “Biz kitaplarda olanı biliriz. Gerçek âlim Cenab-ı Hakkı iyi bilendir. Bu manada Bişri Hafi bizden daha büyük bir âlimdir. Zira o Cenab-ı Hakkı bizden daha iyi bilir” buyurmuşlardır [4].

Allah’u Teâla, Kura’nı kerimde “fa’lem ennehu lailahe illAllah” [5] buyurmaktadır. Ayette “fa’lem” kelimesi anlayışla ilgilidir, “bilin, anlayın” manasında kullanılmıştır. “Lailahe illAllah” zikrinin en efdal olduğunu bilin buyuruyor. Evet, bugün La ilahe illAllah kavramında günümüz müslümanlarının bir sorunu bulunmamaktadır. Sorun “Muhammedurrasulullah” kavramında yaşanmaktadır.

Bugünün sorunu “Muhammedurrasulullah” tadır.

Allahın varlığında ve birliğinde diğer dinlerde de sorun bulunmamaktadır. Ancak bugünün birçok sözde âlimleri dahi, bu ifade de sorun yaşamaktadırlar. Bu sorun İslâmın merkezi olarak düşünülen Kâbe’de, Efendimizin ﷺ bulunduğu Medine’de dahi vardır.

Hac ve umreye gidenlerimiz bilirler. Efendimizin ﷺ kabri saadetine yöneldiğinizde sizi azarlayan bir sesin geldiğine şahit olanlarınız vardır. Hâşâ ve kella “Peygamber öldü” derler. “la fayda” “size peygamberden fayda yok” derler.

O yüzden Cenâb-ı Peygamber ﷺ ;“insanlar anlayışları nispetinde Allah’a yakınlaşırlar [6]” buyurmuştur. Bugün insanlığın içerisine düştüğü duruma bir ad koymak gerekirse bu ad “anlayışsızlık” olmalıdır.

İslâm tarihimizde bazı âlim zatlar vardır ki bunlar üzerinde ümmetin icmaı vardır. O kişinin gerçekten müçtehid olduğuna, hakiki bir âlim olduğuna dair. Bunlardan hele üçü vardır ki ümmetin bu manada icmaı tamdır.  Bunlar; İmam Nevevi, Suyuti ve Hacerül Askalani hazretleridir.

Bu zatları büyük yapan şey onların peygamber anlayışlarıdır. İslâm inancının tam ortasına Efendimizi ﷺ koymuşlardır. Öyle bir sevgiyle aşkla bağlanmışlardır ki. Bu bağlılıkları onlara farklı kapıların aralanmasına sebep olmuştur.

Nasıl bir peygambere inanıyoruz?

Bu konuda çokça eser yazılıp çizilmiştir, yeni bir izahata gerek yoktur. Ümmetin üzerinde icmaı bulunan bu üç âlim İmam Nevevi, Suyuti ve Hacerül Askalani hazretlerinin eserlerine bakmamız yeterlidir. Bu zatlar meselelerini bizzat Efendimize ﷺ sorma büyüklüğüne sahip insanlardı. O yüzden ümmetin icmaı vardı. Bu büyük zatlar bırakın peygamber öldü ifadesini, kitaplarında “peygamber efendimizin ﷺ bizzat baş gözüyle görülebileceğine” dahi hükmetmişlerdir. Bizzat kendileri de görmüşlerdir. İslâm tarihi kitaplarında yer alan ve İslâm topluluklarınca da inkârı mümkün olamayacak derecede tevatüren aktarılan olaylar vardır. Biz yalnızca Hacerül Askalani ve Ahmederrıfai hazretlerinin yaşadıkları iki olaydan bahsetmek istiyoruz.   

Bir hac döneminde Hacerül Askalani hazretleri kafasına çok takılan bir hadisi şerifi Efendimize ﷺ sormak isterler. Efendimizin kabri saadetlerinde hadisi şerifi okurlar ve “bu söz size ait ya Resulallah” diye sual buyururlar. Kabirden efendimize ait bir ses gelerek; “Bana aittir ya Hacer, ancak son kısmında geçen bir kelime esre ile değil de üstün ile okunması lazımdır, bu halde mana da değişecektir” buyururlar. Ses o zamanın hüccacı tarafından duyulur. Ve bu hadise o gün bugün tevatüren anlatılmaktadır.

Yine mana önderlerinden Ahmederrıfai hazretleri bir hac sırasında Medine’de efendimizin kabri saadetlerinde efendimize yönelerek, “Ya Resulallah, buraya gelmeden önce seninle manen görüşmekteydik. Şimdi sizin yanınıza geldim. Ver elinizi öpeyim ya Resulallah” der. Efendimizin kabrinden bir el çıkar ve Ahmederrıfai hazretleri Efendimizin ﷺ elini öper. Çevrede bulunan hüccac olaya tanık olur ve o eli öpmek için izdiham yaşanır. İnsanlar arasında yaralanmalar meydana gelir. Ahmederrıfai hazretleri izdihamı görünce kendisine eseflenir. Hüccacın yaralanmasına sebebiyet verdiği için üzülür. Ahmederrıfai hazretlerinin üzüldüğünü gören peygamber efendimiz ﷺ “sen üzülme ey Ahmederrıfai,  hüccacın yarasına tükürüğünle ıslattığın parmağını sür” buyururlar. Ahmederrıfai hazretleri elini, mubarek dudağı ile ıslatarak hacıların yaralarına sürer ve Allah’ın izniyle tüm yaralı hacı iyileşir. Bu olayda tevatüren aktarılan inkârı mümkün olmayan hadiselerdendir. Zaten tasavvufta Rufai ekolüne sahip zatların zikir sırasında şiş vurduklarına ve bu yaraları aynı yöntemle iyileştirdiklerine bugünde şahit olmaktayız.

Meselesini bizzat Efendimize ﷺ soran âlimler ve “peygamber öldü, ondan sana fayda yok” diyen sözde âlimler. Tercih bize aittir. Allah (cc) her insana akıl vermiştir. Kalp vermiştir. Meseleyi değerlendirebilme yeteneği vermiştir. Ancak üzülerek söylemek isteriz ki bu gün “peygamber öldü” diyen taraf çoğunluktadır. Bu sebeple sağlam ve sahih anlayış için sağlam ve sahih “Muhammedurrasulullah” inancına sahip olmak zorunludur.

Bu zamanda böyle âlimler var mıdır?

Bugünün Müslümanları tarafından çokça sorulan bir soruyu burada zikretmekte fayda vardır. Bu zamanda böyle âlimler var mıdır? Meselesini bizzat Efendimize ﷺ götürülebilen, terbiyesini bizzat Peygamber Efendimizden ﷺ almış kişiler.

Cevap çok basit, siz hangi anlayışa sahipsiniz?

Peygamber öldü, diyenlerden misiniz? Yoksa Peygamber Efendimiz ﷺ sünnetiyle dip diri aramızda, yaşayan ve canlı,  diyenlerden misiniz?

Eğer Peygamberimizi öldürmüş iseniz, Hakkı anlamış, Efendimizi ﷺ bilen, o eski âlim zatlar, bugün yok demeniz gayet normaldir. Ancak biz diyoruz ki Cenâb-ı Peygamber ﷺ ölmedi. Dipdiri hayatın içerisinde, tüm Sünnetleriyle şahsı manevisiyle dipdiri. Ayrıca bizzat terbiyesini kendisinden almış, kendisini baş gözüyle görmüş insanların da varlığına inanıyoruz. Nasıl ki Hacerül Askalani, Ahmederrıfai, Suyuti ve ismini burada zikretmediğimiz birçok insanı kâmil baş gözüyle görmüş ve ümmetin imanının tecdidine mazhar olarak icmaını almışsa bugün de ümmetin ıcmaına mazhar insanlar olduğuna inanıyoruz. Hatta ve hatta inanmakla kalmıyoruz, bu duruma şahit olduğumuzu beyan ediyoruz.

Bir ramazan umresinde ülkemizin meşhur âlimlerinden Medine’de mukim meşhur Konyalı Osman Karabulut hocaefendi ile birlikte Mescidi Nebevi’de iftarımızı açmak nasip oldu.

Kendilerine Medine’ye nasıl gelip yerleştiklerini sorduk. Osman Karabulut hocaefendinin bizlere anlattıkları hayat hikâyelerini sizlerin iman ve iz’anlarına arz ederek aynen aktarmak istiyorum.

Osman Karabulut hocaefendi Konya Şemsi Tebrizi camiinde imamlık yaparken rüyasında Peygamber Efendimizi ﷺ görür ve Efendimiz ﷺ kendilerini rüyada Medine’ye davet eder. Rüya üzerine Osman Karabulut hocaefendi çoluk çocuğunu bırakarak Medine’ye yaklaşık kırk yaşlarında umreye giderler. Umre ziyaretinin bitişinden sonra kaçak kalmaya başlarlar. 1980 dönemleridir, Türkiye karışık olduğu gibi Medine’de de sıkı bir denetim vardır. Bir dostu küçük dükkândan bozma bir yere geçici olarak Osman hocaefendiyi yerleştirir. Aradan günler geçer. Osman Karabulut hocaefendi duruma çok üzülür. Ağlamaklı bir vaziyette;

“Ya Rasulallah buraya beni sen davet ettin, bende geldim, buralarda kaçak göçek kalmak istemiyorum, bir çaresine bak ya Rasulallah” diye ağlayarak hitap eder.

Osman Karabulut hocaefendi devamla; “O anda dükkân ortadan kalktı, bir kapı açıldı, kapıdan Peygamber Efendimiz ﷺ geldi. Bana buyurdu ki;

“Sen üzülme, şu genç senin işini halledecek dedi ve bir genci işaret etti. Olayları bizzat yaşadım ve baş gözüyle gördüm. Ve işaret ettiği gençle birlikte tüm resmi işlemlerimi gerçekleştirdim” buyurdu. Böylelikle Osman Karabulut hocaefendi ikame dediğimiz Medine’de oturum alırlar, ikame işlemlerinden sonra gençle vedalaşırlar. Ve bir daha o gençle karşılaşmazlar. O gence sen kimsin diye niye sormadığını hala eseflenerek bizlere de anlattı. Ve ekledi;

“O gün bugün 30 yıldır Medine’deyim. Eşimi ve çocuklarımı da getirdim ve her ramazanda Mescidi Nebevi’de Allah’ın izni ve Peygamber Efendimizin ﷺ lütfuyle iftar sofrası açıyorum” dedi.

Şimdi aynı soruyu sizlere soruyorum.

Peygamber ﷺ öldü diyen tarafta mısınız? Yoksa hayatta diyen tarafta mı?

Hayatta diyen tarafsanız hayat bulacaksınız. Başta zikrettiğimiz ayeti kerimeye dönecek olursak, “O ﷺ size neyi emrederse alın, neyi yasaklarsa ondan kaçının[7]” buyruğunda bile meselenin inceliği görülmektedir. Ayeti her okuduğunuzda Allah’u Teâla bu hitabı size doğrudan yapmaktadır. Yani sende o kainat güzeli ile bire bir görüşebilirsin, meseleni bizzat ona sorabilirsin, ondan cevaplar alabilirsin, buyurmaktadır. Sen bunu nasıl anlarsan anla artık.

Bu ne büyük bir lütuf,  bu ne büyük bir ikram.

Böyle bakabilene,  böyle, görebilene…

                       

[1] Haşr Suresi, 7. Ayet.

[2] Buhari; İlm, 10; Ebû Davut; İlm, 1; Tirmizi; İlm, 19; İbn Mace; Mukaddime, 17

[3] Buhari; İlm 34, İ’tisam 7; Müslim; İlm 13, (2573); Tirmizi; İlm 5, (2654)

[4] Bişri Hafi; Evliyalar Ansiklopedisi, Bk: https://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Evliyalar-Ansiklopedisi/Detay/Irak-Bagdat-BISR-I-HAFI/832, E.T: 19.07.2023

[5] Muhammed Suresi, 19. Ayet.

[6] Ramüz El-Ehadis, s.95. No.5

[7] Haşr Suresi, 7. Ayet.

 

a.   Terim Tanım

Zamanın insanının kemâlât yolculuğu için güncellenen Hâcegân yolunun 3. ilkesi “Anlayış-ı sahih olmak”tır. Yani sağlam, sahih, düzgün bir anlayışa sahip olmak gereklidir.

Anlayış; anlamak fiilinden türetilmiştir. Anlamak sözlükte; bir şeyin ne demek olduğunu, neye işaret ettiğini kavramak; yeni bilgileri eskileriyle bir araya getirerek sonuç niteliğinde başka bir bilgi edinmek, birinin duygularını, isteklerini, düşüncelerini sezebilmek manalarına gelmektedir[1]. Genel olarak dışardan iletilen verileri insanın kendi algılama elemanlarıyla idrak etmesi olarak tanımlanmaktadır.

Arapçada anlamak kelimesi yerine fehmetmek, idrak etmek, akletmek gibi manalara gelen kelimelerin kullanıldığı görülmektedir.

b.   Kur’an ve Sünnette Anlayış

Ayeti kerimelerde; “ancak bilenlerin anlayacağını [2]”, anlayışsızlıkları sebebiyle küfür içinde olanlar için de “onlar sağırdırlar, dilsizdirler kördürler, bu yüzden anlayamazlar [3]” şeklinde zikredilmiştir.

Kur’an’da eşyadaki nizamı anlama gücüne sahip olan uzuvların kalp ve akıl olduğunu, bu uzuvlara aynı zamanda ilahi hakikatleri sezme, anlama ve onların üzerinde düşünüp yorum yapma görev ve yetkisinin de verildiği görülmektedir. Ayette geçen “Allah ayetlerini anlayasınız diye açıklamaktadır[4]” emri ilahisiyle bu hususa işaret edilmek istenmiştir.

Sünnete bakıldığında Kur’an’a paralel olarak anlama organlarının kalp ve akıl olduğunun teyidi ile ilahi emirleri anlamış kişilere hitaben aklını kullanan “akıllı” veya aklın kullanılması sonucu elde edilen yakınlık sebebiyle kazanılan sıfatlardan bahsedildiği görülmektedir[5]. Bir hadisi şerifte Cenâb-ı Peygamber (sav), “İnsanlar Allah’a anlayışları nispetinde yakınlaşırlar[6]” buyurmuştur. Hâcegân pirlerinin sıkça zikrettiği “seyri ilallah anlayış iledir” buyruğu da sanki hadisi şerifin açılımı mahiyetindedir.

c.    Hâcegân Yolunda Anlayış-ı Sahih

Mükerrem olarak yaratılan insanın maddi veya manevi organları her zaman düzgün çalışmayabilir. Aradan hastalıklar gelir. Günahlar olur. Zira Cenabı Hak hiç günah işlemeyen bir topluluk olsaydınız sizi helak eder günah işleyen bir topluluk yaratırdım buyurmaktadır[7]. İnsanın aklı; aklı selime, kalbi; kalbi selime erişmiş olabilir.  İnsanın mükerremliğine halel getirmeyen bu hatası ve günahı karşısında Cenabı Hakka karşı nasıl bir tavır içerisinde olması gerektiği, bir anlayışı gerektirmektedir. Bu anlayışın oluşumunda insanın önünde bir ölçünün varlığının gerekliliği izahtan varestedir. Bu ölçüye vurularak çizgi dışına çıkılıp çıkılmadığı anlaşılacak, çıkılmışsa tövbe ile çizgiye dönüş aksi halde şükür ile yola devam edilecektir. İşte insanın kemâlât yolculuğunda insana lazım olan üçüncü temel esas; “sağlam sahih bir anlayışa sahip olmak” olacaktır.

Anlayış-ı sahih olmak ilkesinin iki cephesi vardır. Birincisi; aklı selim ve kalbi selim sonucu oluşan temiz bir anlayış. İkincisi; bu temiz anlayışın “sahih” olması için tabir caiz ise “TSE” damgasına sahip olması için sahihliğinin, uygunluğunun denetiminin yapılmış olması şarttır. Bu denetimi kişinin kendisi yapamaz, yanılır ve insanları yanıltabilir. Düşünsenize “TSE” standartlarına uygun mamulün bu denetiminin de üreticiye ait olduğunu. Ne kadar anlamsız olur. Bu sebeple fikrin de, anlayışın da sahihlik denetimi ilgili uzman yerlere yaptırılmalıdır. Bu denetimden geçen anlayışa biz “anlayışı sahih” diyoruz. Bu sebeple bu yazı dizilerinde anlayış yerine daha çok sahip olunan anlayışın nasıl “sahih” hale getirileceği konusu üzerinde durmak istiyoruz.

Anlama ameliyesinin komutanı beyindir. İnsanın beş duyu organıyla algıladığı verileri, daha önce beyne depolanan bilgilerle kıyaslanmak suretiyle algılanan şeyin ne olduğuna beynin karar kılması işine biz “düşünce” diyoruz. Düşünce, beynin amelidir. Düşünce, kalbe düşünce orada Cenabı Hakla birliktelik yaşar. Mahiyet değişir ve kalbin ameli olarak bu sefer “fikir” ortaya çıkar. Bu işlemlerin tümüne “tefekkür” denir. Tefekkür sonucu insandan çıkan fikrin doğruluğunun da ikinci bir yöntemle tabiri caizse sağlamasının yapılması şarttır. Anlama; aklı selim ve kalbi selim ameli sonucu çıkan fikrin veya amelin şaşmaz bilginin kaynağı olan Kur’an ve sünnete vurulması sonucu oluşan teyite denilmektedir. Anlamada “hah” denilme hali olur. Her şey tam yerli yerine oturur. Ve bu oturmuşlukta aklın ve kalbin mutmainliği yetmez. Sahihliğinin de teyit edilmesi gereklidir. Burada rehber devreye girer. Bu teyidi sahabe, Peygamber efendimizle yaparken bu zamanda onun manevi mirasçıları vasıtasıyla yapılması sünnet olandır. Rehber dediğimiz, sahih mirasçı bulunmadığı yerde Kuran ve sünneti anlamış sair kişilerle de yapılabilir. Ancak anlayışın sahihliği, fikrin ve amelin çek edildiği kişinin sahihliği ile doğru orantılıdır. Siz doğrudan Allah ile onun peygamberi ile çek edebiliyorsanız ki bu mümkündür, sağlam üstün sahih anlayışa sahip olmuş olursunuz ki bu durum öyle lafla olacak şey değildir. Bu teyiti yapabilen zatlar genelde kendilerini gizlerler. Cenabı Hakkın izni ve lütfuyla tanınırlar. Şayet böyle bir özelliğiniz yoksa bu sefer aynı özellikleri en üstün taşıyan uzman rehberin onayı/icazeti alınarak anlayışınızı, sahih hale getirebilirsiniz. Bu yüzden anlayış yetmez, anlayışın sahihliği yani  tashih ve tasdik edilmiş olması gereklidir.  

Allah’u Teâla (cc) ayeti kerimede “ Allah Âdem’e bütün isimleri öğretti. Sonra eşyayı meleklere gösterip, Eğer her şeyi bilen sadıklarsanız bana şunların adlarını söyleyin, haber verin[8]” emri ile Âdem’e (as) tüm eşyaların ismini öğrettiğini bizlere beyan buyurmaktadır. Öyleyse insan zahir dünyada eşyaya dair ne varsa bunu algılayabilir bunu kavrayabilir. Kur’an bunu alenen ifade etmektedir.

Hakikat pirleri, Hakkı ve ilahi mesajları anlamaya vesile araçlarından özellikle ikisi üzerinde çokça durmuşlardır. Bunlardan ilkinin kulakla “işitme” olduğu, bu nedenle Kur’anı kerimde “semi’na” “işittik” hitabının sıkça zikredildiği, ikincisinin gözle “görme” olduğu, ilmin okunarak tahsilinin de mümkün olduğu bildirilmiştir. Kişi bu iki uzuvla, gelen bilgiye hâkimiyet sağlamaya çalışır. Meseleyi kendisinde yer alan ölçülerle mukayese ederek kendisinde yer alan bilgi nispetinde meseleyi anlar buyrulmaktadır. Hiç renkleri bilmeyen bir insana kırmızı gösterilse ve hangi renk olduğu sorulsa elbette kırmızı rengin cevabı alınamayacaktır. Kişi algıları yoluyla gelen veriyi önceden kendisinde mevcut bilgiyle mukayese ederek anlayabilmektedir. Öyleyse anlayışta bilginin, ilmin rolü büyüktür.

Meseleyi toparlayacak olursak; anlayışta, 4 unsur vardır. Birincisi; dışarıdan duyu organlarımızla elde ettiğimiz verilerdir. İkinci unsur; bu verilen ilk toplandığı depolandığı yerdir ki bu da akıldır. Üçüncü unsur; elde ettiğimiz bu verilerin hiç şaşmayan doğru bir bilgiyle mukayese edilme işidir ki biz kendisine mukayese için başvurulan, şaşmayan kesin bilginin kaynağına “din” diyoruz. Zira Cenâb-ı Hak ayeti kerimede “ben sizin dininizi tamama erdirdim ve adını İslâm koydum[9]”buyurmaktadır. Din tamamlanmıştır. Dinin birinci veri kaynağı Kur’an’dır. “yaş ve kurunun, her şeyin içerisine yazıldığı[10]” kitap. Öyleyse din, manevi yolculuktaki anlayışta, ölçü alınması gereken önemli bir unsurdur. Anlamada dördüncü unsur ise kalpdir ki bu dış verilerin algılanması ve din dediğimiz şaşmaz verilerle mukayesenin yapılıp bir karara, bir hükme varılan, bu işlerin yapıldığı mekândır.

Başta zikrettiğimiz hadisi şerife dönecek olursak, “İnsanlar Allah’a anlayışları oranında yakınlaşırlar”. Demek ki dışardan gelen verileri akıl, kalp mekânında şaşmaz bilgiyle mukayesesini yapma, anlama işi her insan da farklılık arz edecektir. Eşya ile ilgili anlama ve kavramada tevhit varken yani herkes kırmızıyı aynı algılarken veya maddenin kimyasal bileşenlerinin hesabında atomların adedinde bir birlik varken, Hakkı kavrama ve anlamada insan adedince anlayışın ve kavrayışın olduğu görülmektedir. Bu anlayışların çeşitliğinde şaşmaz bilginin kaynağını en iyi anlayanın Hakka en yakın olacağı hadisi şerifte vurgulanmıştır. Hâcegân pirlerinin buyurduğu gibi “insanların nefesleri adedince Hakka yol vardır” yani her insan farklı bir anlayışla Hakka gidecektir. Buradan hareketle insan tabiaten başkasını taklit etmemeli kendi düşünce yolunu bulmalıdır.

Nasıl bir anlayış olmalı ki Allah’a (cc) yakınlık kazanılsın?

Hemen yuvarlak cevaplar verilebilir. Kur’ani bir anlayışla, Peygamberi bir anlayışla, Hakka yakın olunur diyebilirsiniz. Ancak mesele bu kadar kolay olmasa gerek diye düşünüyoruz.

Anlayış için öncelikle selim bir kalp gereklidir. Mutmain olmuş, temizliği yapılmış, yönü Cenâb-ı Hakkın iskân buyurduğu gönle çevrilmiş bir kalp. Mesele Hakka yakınlık kesbetmekse, bu yakınlık nerede aranmalıdır? Sorusuyla başlanmalıdır. Ardından nasıl aranmalı, ararken nelere dikkat edilmeli?

Hadisi şerifte de buyrulduğu üzere Allah (cc) tenezzülen iskân buyurduğu gönülde aranmalıdır. “Ara sende bul sende” buyurmuşlardır din büyüklerimiz. Gönle ulaşmanın yolu kalpten geçmektedir. Hâcegân uluları kalbin sol tarafında küçük manevi bir siyah noktadan bahsederler, tasavvuf kitaplarında “süveyda” denilen siyah noktadan gönle bir pencere açıldığı buyrulur. Önceden bu küçük siyah noktanın içerine mi Cenâb-ı Hak tenezzülen iskân buyurmuş sorusuyla muhatap kalınmamak için bu meselenin fazla açılması istenmemiştir. Ancak bugünün tekniğiyle mesele daha iyi anlaşılmaktadır. Bugün mikro cipler dediğimiz bilgi depoları geliştirilmiştir. Birçok cep telefonlarında minik bellek kartları vardır bilmem kaç telebayt, içerisine binlerce sayfa bilginin depolandığı bellek kartları.  İşte insan, dışardan gelen verileri selim bir akılla, bu selim ve sükûnete ermiş, temizlenmiş (içerisinde tezkiye edilmiş nefsle) kalp ortamında, kaynağı Cenâb-ı Hakka kadar açılan süveyda mikro çipi yardımıyla şaşmaz doğru bilgi ölçüsüne vurarak bir değerlendirme yapmak suretiyle meseleyi anlamlandırmasına gerçek manada anlayış diyoruz. Burada önemli olan hastalıksız bir kalbin ve buna bağlı olarak hastalıksız aklın ve ıslah olmuş bir nefsin olması, sahih anlayışın olmazsa olmaz unsurlarıdır.

Meseleyi bir örnekle izah etmek gerekirse. Hastalıklı bir inek düşünelim. Bu ineğe ne kadar temiz yeşil ot veya yiyecek verilirse verilsin inek hastalıklı olunca sütü de hastalıklı olacaktır. Ancak inek sağlıklı ise ona yedirilen besinler sağlıklı süte çevrilecektir. Anlayış da örnekteki süt gibidir. Kişi nefsini ıslah etmemişse selim bir kalbe sahip değilse yani kişi hastalıklı ise ne kadar temiz ayet ve hadis okursa okusun, bilirse bilsin o kişiden çıkacak anlayış da hastalıklı olacaktır.

Bu yüzden anlayış önemlidir. Bu yüzden Allah’a seyir anlayış iledir. Kemâlât anlayışla oluşur. Şahı Nakşibend (ks) efendimiz anlayışın önemini vurgulamak için “bizim yolumuz anlayış iledir. Bilsem ki yanlış anlaşılmalar olmayacak bu yolda vird adına hiçbir şey koymazdım” buyurmuşlardır.

Sahih, sağlıklı bir anlayış için ne yapılmalı?

Sağlıklı bir anlayış için öncelikle insanın kalbini temizlemesi gereklidir. Önce temizlik, tasavvufta bu temizliğe “tezkiye” denilmektedir. Nasıl ki namaz kılmak için önce abdest alınması zorunlu ise sağlıklı anlayış için kalp temizliği zorunludur. Hâcegân pirleri aklın da nefsin de kalpte olduğunu buyururlar. Nefsin tezkiyesi/temizlenmesi işi de kalpte cereyan etmektedir. Bu sebeple nefsin tezkiyesi için yapılan zikirler kalp üzerinde yapılmaktadır.

Kalp temizliğinde kullanılan bilgi, zikir, hazreti Kur’andır. Ancak sadece Kur’an yeterli görülmemiş, bu mesajı yaşayarak örnek olan insan, sevgili Peygamberimiz (sav) bizlere canlı rehber olarak gönderilmiştir. Kişi isterse gücü yetiyorsa bizzat Cenâb-ı Hakkın kendisinden bu terbiyeyi alabilir, zira Peygamber Efendimiz “beni Rabbim terbiye etti”[11] mealindeki hadisi ile terbiyesini bizzat Allah’tan (cc) aldığını beyan buyurmuştur. Ashap bu terbiyeyi Efendimizden (sav) almışlardır. Peygamber Efendimizin velayet rehberliği, bugün de manevi mirasçıları olan âlim, kâmil insanlar vasıtasıyla devam ettirilmektedir. Kişi, kudreti yetiyorsa bu terbiyeyi bizzat Allah’ (cc) tan alır veya Efendimizden (sav) veya manevi mirasçısı kâmil bir insandan alır. Bizzat Allah’tan (cc) nefsin tezkiyesi yok denecek kadar azdır. Bu yüzden İslâm tarihimizde daha çok kâmil evliyaullah zatların yardımıyla nefslerini temizleyip sağlam ve sahih anlayışa sahip olmuş insanlardan çokça bahsedilmektedir.

Niyazi Mısri hazretleri bunlardan yalnızca birisidir. Niyazi Mısri hazretleri zamanın büyük âlimidir. Aynı dönemde yaşayan kalaycılıkla maişetini sağlayan Ümmü Sinan hazretlerine ibriğini kalaya gönderir. Ümmü Sinan hazretleri kendisine gelen ibriği inceler ve getiren kişiye der ki bu ibrikten Âlim kokusu gelmektedir. Bu ibrikten Niyazi Mısrinin kokusu gelmektedir der. İbriği getiren zat şaşırır. Akabinde Ümmü Sinan (ks);

Git Niyazi Mısriye sor. Kendisi gibi ibriğin dışını mı kalaylayalım yoksa bizim gibi içini mi? buyururlar.

Şaşkın vaziyette ibriği getiren zat hemen Niyazi Mısri hazretlerine dönerek olayı anlatır. Niyazi Mısri hazretleri ibriği alarak Ümmü Sinan hazretlerine bizzat gider ve hem içi kalaylansın hem de dışı kalaylansın diyerek Ümmü Sinan hazretlerine talebe olur. Tam dokuz yıl dergâha odun taşır. Dokuzuncu yılında bir gün odun yüküyle dergâha giderken nefs içerden Niyazi Mısri hazretlerini sıkıştırır.

Sen ki ey âlim Niyazi, senin hakkın bu mu, sen odun taşımak için mi bunca yıl okudun? Sen buna mı layıksın? Sen başka yerde olsaydın herkes sana hürmet ederdi. Diye vesvese verirken birden ormandan bir ayı çıkar ve Niyazi Mısri hazretlerine saldırır. Ne kadar uğraşmış ise de bir türlü kurtulamaz. Ayı her tarafını yaralar, kan revan içinde üstadı Ümmü Sinan hazretlerinden manen yardım ister, Ümmü Sinan hazretleri gelir ve ayı edep üzerine orayı terk eder. Ancak Niyazi Mısri hazretlerine söylediği söz manidardır.

“Seni yaralayan ayı senin içinden çıktı. Senin içinde bu ayılar olduğu müddetçe sen çok dayak yersin” buyurur. Rivayet edilir ki Niyazi Mısri hazretlerinin üzerindeki bu yaralar ömrünün sonuna kadar iyileşmez, hatta vefatında dahi cenazesi yıkanırken bu yaralardan irin aktığı görülmüştür.

Şimdi bir Niyazi Mısri hazretleri lafla kolayına yetişmemiştir. Bugün Niyazi Mısri hazretlerinin eserlerinde yatan anlayış büyüklüğünün altında rehberin yardımı ve yardım ışığında nefsle yapılan mücadele vardır. Bu temizlikte elbette can yakacak hadiseler olacaktır.

Sağlam ve sahih bir anlayış için sağlam ve selim bir kalp, selim bir akıl, selim aklın, selim kalbin suveyda kapısından girerek Hakka yakınlık kesbetmiş bir beden lazımdır. Böyle bir kimseye hazreti Kur’anın ifadesiyle “kamil mümin” teslim olmuş muvahhid Müslüman denilmektedir. Böyle bir kişinin tüm azaları emniyettedir. Bu emniyet kendine olduğu kadar başka insanlarda ondan emindirler, ondan zarar görmemektedirler.

                       

[1] Türk Dil Kurumu, Türkçe sözlük

[2] Ankebüt, 43

[3] Bakara, 171

[4] Bakara, 242

[5] “Akıllı nefsini güden (tedip ve muhasebe eden) ve ölümden sonrası için amel eden kimsedir^” Ramüz El-Ehadis, c.1, s.229, No.7.

[6] Ramüz El-Ehadis, s.95., No.5.

[7] Müslim, Tevbe, 9-11.

[8] Bakara, 31

[9] Maide, 3

[10] En’am, 59

[11] El-Münâvî, Feyzu’l-Kadîr, 1/224-225; Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ 1/72.

Gönüldedir küfür nikmet

Nikmet, bilindiği üzere nimetin zıddıdır. Büyük ceza, azap gibi manalara gelmektedir. Cenâb-ı Hak ile buluşma yeri gönül olunca O’nun (cc) inkârı meselesi de gönülde cereyan etmektedir. Nasıl ki ibadetlerde bedeni ameller önemli olmakla birlikte ibadet ile neyin kastedildiği konusu da (hikmeti)  bir o kadar önem arz etmektedir. Mesela namaz ile yapılan bedeni hareketlerin ötesinde mümin kişi, namaz vesilesiyle Hakkın emrine imtisal sonucu Cenâb-ı Hak ile birlikteliği yaşayarak manevi değerler kazanmaktadır. Bu baki değerler bedensel hareketlere nazaran daha önemlidir. Yine Kur’anı kerimde kurban ile ilgili ayetlerde “sizin kestiğiniz kurbanların ne kanları, ne de etleri Allah’a (cc) yükselir. Allah’a (cc) yükselen sizin niyetleriniz” buyrulmaktadır. Öyleyse rızayı ilahiyi kazanma ameliyeleri olan ibadetlerin neticesinde gönülde kâmil iman nimetine ulaşılırken, kulluğun gereklerinin inkârı neticesinde gönülde küfür nikmetine ulaşılmaktadır.

Aşk, muhabbet, küfür, nikmet kelimelerinin şiirin aynı dörtlüğünün iki mısrasında yer alması bir hikmete mebnidir. Başta da belirtmiştik, aşk denince gönülde hemen muhabbet hatıra gelirken, ardından küfür ve nikmet hatırlatılmaktadır. Bu üzerinde durulması gereken bir konudur.

Aşkın neticesinde muhabbet doğarken, küfrün neticesinde nikmet (nimetsizlik) doğmaktadır. Yine aşkın zıddı küfür, muhabbetin zıddı nikmettir. Cenâb-ı Hakkın insana duyduğu sevginin inkârı, örtülmesi Hakkın insana duyduğu ilginin görmezden gelinmesi küfür, muhabbet nimetinden yoksunluğa nikmet denilmektedir.

İnsanın ruh ve nefs hamuruyla yoğrulu bir varlık olduğunu belirtmiştik. İnsanın bir meseleyi iyi anlaması o meselenin iki yönünün ortaya konulmasına bağlıdır. İyi denilen şeyin anlaşılması için kötünün görülmesi, izah edilmesi gereklidir. Yine güzelin anlaşılması,  çirkinin varlığına muhtaçtır. Âlemde yer alan zıtlar aslında bir hakikate işaretle insana doğruyu gösteren yön levhaları olmuşlardır.

Konumuza dönecek olursak niçin aşkla taban tabana zıt küfür birlikte zikredilmiştir?

Hadisi Şerifte mümin “havf ve reca arasında olmalıdır” buyrulmaktadır. Yani korku ile ümit arasında olunmalı. Mümin, Allah’tan (cc) korkmalı ancak onun rahmetinden ümidini kesmemeli. Niçin bu kural böyle? Çünkü insan iki veçheli (nefs-ruh) bir varlıktır. Her iki cephesine de bir hitap vardır. Cennet ile cehennem Kur’anda birlikte zikredilmektedir. Sebep yine aynıdır. Aşk ile küfrün birlikte ifade edilmesinde de aynı sebep vardır.

Aşk denilince hemen kuralsızlık, mantık dışılık akla gelmektedir. Ancak olgun insan diye tanımlanan insanı kâmiller aşk halinde bile edebi elden bırakmamışlardır. Nasıl olur da âşık ile maşuk arasında kural olur diye sorabilirsiniz. Ancak kurallar önceden belirlenmiştir. Din tanımlanmış ve tamamlanmıştır. İnsan hangi halde olursa olsun bu kurallarla bağlıdır. O’nun (cc) en sevgilisinin hayatı ve bize bıraktığı sünneti bizlere şahittir.

Hâcegânın büyüklerinden birisiyle Üsküdar’da bir zatı ziyareti gitmiştik. Piri fani, yaşlı, beyaz uzun sakallı birisiydi. Edebince gösterilen yere oturup, kısa bir tanışmadan sonra sustuk ve o zat sohbete başladı. Açık söyleyeyim bu zatın konuşması ve dışa yansıyan hali özellikle aynı yöne bakan bakışları beni etkilemişti. Arştan, kürsten, Cenâb-ı Hak ile beraberlikten, aşktan bahsediyordu. Biz girdiğimizde öğle ezanı okunmuştu ve biz öğle namazını kılmamıştık. Sohbet öyle uzun sürdü ki ikindi ezanına yarım saat kalası Büyüğümüz edeple öğle namazını kılmadığımızı araya girerek hatırlattı. Bu zat kendisinin de öğle namazını kılmadığını beyan ederek sohbetine devam etti. Aradan 15 dakika geçti, ikindi namazına çok az süre kaldı. Büyüğümüz tekrar söze girmek istedi ancak bu zatı muhterem öğle namazı için “insan Hakkın huzurunda iken, onunla birlikte iken, ona bir dakika, ben senin bir emrini yerini getireyim de tekrar geleyim dese edepsizlik olmaz mı?” diye cevap verdi. Anladık ki bu zatı muhteremin öğle namazını kılmaya niyeti yok. Ortam biraz soğudu ve Büyüğümüzün bu zata karşı sarf ettiği ibret verici sözleri, ömrüm boyunca unutamayacağım bir ders olmuştur.

Buyurdular ki;

“İnandığımız ilahımız bize namazı emretmektedir. Size namazı terki emreden ilahlara biz inanmıyoruz. Bir vakit namazın terki mukabilinde kazanılacak hiçbir mükâfat olamaz” diyerek o yeri hemen terk etmemizi emir buyurdular. Akabinde hep beraber evi terk ederek en yakın camide namazlarımızı kılmıştık.

Niye bu meseleyi anlattık. Çünkü “aşkta kural olmaz” ilkesinin insanı nerelere götürebileceğinin görülmesini istedik. Ben Hakka aşığım onun yanında kural olmaz dolayısıyla dinin yükümlülükleri benden kalktı diyemezsiniz.

O yüzden aşk ve küfür,  korku ve ümit yan yana zikredilmiştir. Salt bir sevgi makbul değildir. Salt bir sevgi lakaytlığı doğurabilir. Korkuyla yoğrulu bir sevgi istenmiştir. Bu yüzden Hâcegân büyükleri sevgiyi keskin bir kılıca benzetmişlerdir. Bu kılıcın kını da korkuya teşbih edilmiştir. Kişi keskin kılıcı eline alsa rast gele sağa sola sallasa, ya kendini yaralayacak veya çevredekilere zarar verecektir. Bu sebeple kılıç kınında durmalıdır ki hem kendine zarar vermesin hem de çevredekiler zarar görmesin.

İnsan, Hakkı sevmeli ve bunu en büyük nimet saymalı, ancak bu nimetin zayi veya sevdiğini incitme konusundaki korkusu da bu sevginin içerisinde yer almalıdır. İşte o zaman gerçek manada seven, gerçek manada mümin oluruz.

………

Nedir bu karışıklık ortalık toz duman,
Kim haklı, kimsemiz yok mu el aman,
Niçin bekler yüce şah sual olunmaz,
Başka yerde arama, kendin bu.

İnsan dedikleri konuşan hayvan,
Haklılar mı ne görüyoruz apaçık ayan,
Nerde eşiğine baş konulan Hz. İnsan,
Başka yerde arama halin bu

……

Gönüldedir Merkeziyyet

İslâm tevhid dinidir. Cenâb-ı Hakkın birliği üzerine kuruludur. Bu birlik bizim anladığımız sayısal birliğin ötesinde önceki yazılarımızda izaha çalıştığımız mahremine açık, namahremine gizli sır gibidir. Hakkın zatı ve sıfatları kendisine aittir. Ancak işaret ettiğimiz gibi bazı sıfatlarının insanda paylaşımı vardır. Bu paylaşım Cenâb-ı Hakkın birliğine halel getirmediği gibi bu sıfatları taşıyan insana yapılan eylemleri kendisine yapılmış gibi kabul edildiği durumlar vardır. Örneğin, Allah’a itaat ile ilgili ayeti kerimelere bakıldığında Efendimize (sav) yapılan itaat Allah’a (cc) yapılmış sayılmaktadır. Yine hasta ziyaretiyle ilgili hadisi şerifler incelendiğinde, bir hastayı ziyaret edenin la teşbih Allah’ı (cc)  ziyaret etmiş olacağı belirtilmektedir[1]. Burada bir birlikten bir merkeziyetten bahsedilir. Yapılan eylemlerin sanki Allah’a (cc) karşı yapılıyor addedilmesi önemlidir. Eylem tek, netice ise çifttir.

Cenâb-ı Hakkı misafir etmek isteyen Musa aleyhissamın durumu, konuyla ilgili önemli mesajlar içermektedir.

Musa aleyhisselam bir gün tura çıktığında Cenâb-ı Hakkı evine davet eder. Allah (cc); Ey Musa filan gün, filan saatte geleceğim der. Musa (as) sevinçle evine döner ve hazırlıklara başlar. Beklenen gün geldiğinde Hz. Musa’nın evine bir dilenci gelir. Kapıyı çalar.  Musa (as) kapıyı açar, dilenci Allah rızası için sadaka ister. Musa aleyhisselam dilenciye;

Bugün bana Allah (cc) misafir gelecek bırak dilenmeyi bana yardım et, diyerek bir su kırbası verir ve su doldurması için gönderir. Dilenci bir daha gelmez. Ancak tüm beklemelere rağmen Cenâb-ı Hak da Musa aleyhisselama teşrif etmez. Tura çıktığında Musa aleyhisselam Cenâb-ı Hakka durumu arz ederek;

Yarabbi haşa ki sen yalan söyleyesin. Filan gün sana geleceğim dedin, gelmedin sebebi nedir acaba? Bir kusur mu işledik

Diye sual buyururlar. Cenâb-ı Hak cevaben;

“Ya Musa ben geldim ancak sen beni suya gönderdin” buyurur.

Merkezde iskân buyuran Cenâb-ı Hakkın nerede aranması gerektiği sorusunun cevabı hadisi şeriflerde de geçen, Musa aleyhisselamın Allah (cc) ile yaşadığı bu hadisede de net olarak zikredilmektedir. Bu sebeple gönül dünyasının merkezinde Cenâb-ı Hak varken, varlık âleminin merkezine insanı yerleştirmiştir.

Zahir dünyada görülen dış düzenle manevi âlemde yer alan ve Hakkın bizzat dizayn ettiği iç düzen arasında bir bağlantı vardır. Evrenin güneşin etrafında dönmesi, insanların Kâbe etrafında dönmesi, her şeyin bir merkez üzerine peyk etmesi mana âlemi ile yakın ilişkisine işarettir. Manada her şey bir merkezden idare edilmekte ve bu merkezin cazibesi etrafında dönmektedir. İşte bu merkez Hakkın bizatihi kendisidir. Tüm işlerin idare edildiği yer de gönüldür.

Varlık âlemi, gönül dünyasına göre şekillenmiştir. Her şeyin bir karşılığı gönülde yer almaktadır. Cenâb-ı Hak bu sebeple zahir yapılanlar yanında, gönül dünyasında yer alan karşılığının üzerinde tefekkür edilmesini de istemektedir. Bu bağ kurulduğunda âlemse âlem, ibadet ise ibadet anlam kazanmaktadır.

Gel gönüle gir gönüle

Şiirin son mısrası yine insanı kamilin gönlüne davetle bitmektedir.

DÖRDÜNCÜ KITA

Hikmet ehli böyle demiş

Gönlü anlatan şiirde yer alan tüm açıklamaların hikmet ehlinden alındığı belirtilmektedir. Hikmet ehli denilince ilk akla gelenler kendisine kitap verilen peygamberlerdir (as). Zira Kur’an da kendisini “hikmet” olarak ayetlerde tanımlamıştır. Buradan hareketle hikmet ehli kendisine kitap verilenler şeklinde anlaşıldığı gibi bu hikmete vukufiyet kesbetmiş tüm kişiler de kastedilmektedir.

Sözü hikmet yapan Cenâb-ı Hak ile bağlantısıdır. Bakara suresinde inekten bahsedilir. Böyle olmasına rağmen sözleri söyleyenin kıymeti hasebiyle değer kazanmakta ve ayeti kerime diye nitelendirilmektedir. Bu sebeple hikmet, Allahtan (cc) alınan bilgiye denilmektedir. Bu kutsal kitaplarda yazılanlar olduğu gibi, Hakka yakınlık kazanmış Peygamber Efendimiz ve onun izini takip eden din büyüklerimizin sözleri de olabilmektedir.

Ancak üzerinde dikkat kesilmesi gereken husus her dönemde aranılması ve bulunulması gereken yaşanılan döneme ait anın hikmetinin keşfidir. Yaşanılan anda Allah’ın (cc) hay ismi sıfatı gereği her an bir iş üzeri olmasından dolayı kendine kesbedilen yakınlık nedeniyle o anda getirilen taze bilgi anın gerçek hikmetidir. Bu bilgiyi aktaran kişilere hikmet ehli insan, başka bir tabirle insanı kâmil denilmektedir.

İşte şiirde, Cenabı Hakka yakınlıkları nedeniyle zamanın hikmetini getirebilen, hikmet ehli insanların gönülle ilgili tespitlerinin dile getirildiği ifade edilmiştir.

Ehli gönül tasdik kılmış

Hâcegân uluları “ya Allah (cc) ile ol, ya ehlullah ile ol” buyurmuşlardır. Bizzat Allah ile olabilme, ondan taze haber getirebilme özelliğine sahip kişilere Ehlullah yani Allah dostu, denilmektedir. İşte Ehlullahı, hikmet ehline; bu hasletlere sahip olmasa bile hikmet ehliyle beraber olanları, gönül ehline benzetebiliriz. Gönül ehli, hikmet ehlinin ortaya koyduğu bu hakikati bizzat kendi gönlüne götürerek, gönülde bu hakikati müşahade ederek tasdik kılmışlardır.

Gönülle ilgili bahse çalıştığımız tüm konularda hem hikmet ehlinin hem de gönül ehlinin tam bir mutabakatı vardır.

Hâce gönlü böyle bilmiş

Hâce; hoca, Hâcegân ise hâcenin çoğulu olup hocalar manasına gelmektedir. Hâcegân yolu tasavvufta hocaların yolu olarak bilinmektedir. Sebebi ise Hâcegân yolunun büyüklerinin hoca (âlim) oluşları sebebiyle ilme, bilime verdikleri değerden kaynaklanmaktadır.

Hâcegân yolu, salt bir cemaat ve tarikat anlayışı değildir. İçinde geçmişten bugüne gelen dini, milli, tasavvufi kültürleri mezceden, bunları birleştiren bir yoldur. Her zamanda hakkı üstün tutan bir topluluk bulunsun fehvasınca Hâcegân, hak üzere bir araya gelmiş topluluğa verilen isimdir. Hâcegânı diğer topluluklardan ayıran özelliği ise Efendimizden (sav) bozulmadan nesilden nesile aktarılarak gelen İslam mirasına sahip salih insan, varisi nebi dediğimiz insanı kâmil anlayışıyla yoğrulu, İslam medeniyetinin yaşatıldığı, velayet anlayışını bünyesinde barındıran, yaşayan bir zamanın Hâcesin varlığıdır.

Zamanın Hâcesi, aşk ocağı denilen gönülden, her an hay olan ve tenezzülen iskan buyuran Cenabı Hakla yaşadığı anın deminden, anın hikmetini ve hakikatini istinbat edebilen, getirebilen kişidir. Bu dem sonucu çıkan yepyeni sıcacık bu fikirler, 70 yıl ibadet gücündedir[2]. Pas sökücü, çamaşır suyu mesabesindedir. Hasta kalplere şifa, paslı gönüllere cila hükmündedir.

Bugün, insanlığın ihtiyacı; zamanın münevver, mütefekkir, Allah adamları dediğimiz zamanın hâcelerinin Haktan getirdikleri, anın hikmeti mesabesindeki fikirlerdir. Bu adamlardan doğan fikirler, abı hayat gibidir. Bu hayat  suyu, önce kendilerine hayat verir, hay olurlar, yeniden dirilirler. Hararetlerini ve ateşlerini ancak bu su söndürür. Sonra mevhibe-i ilahi olan, bitmeyen ve tükenmeyen bu suyun bereketini Cenabı Haktan bilerek susuz çoraklaşmış gönüllere ulaştırma gayreti içerisine düşerler. Bilir ki gönüller Cenabı Hakkın evleridir. Yapılan her yeni gönül, Hakkın iskan buyuracağı evdir, yeni bir ocaktır, nice demlerin yaşanacağı yerdir.

Bilir ki, ateşi de veren O’dur. Suyu da veren O’dur. O’ndan O’na deveran eden O’dur. Yeter ki ortada sen olmayasın, ben olmayayım, hep O (cc), olsun.

Gel gönüle gir gönüle

Şiir, Hakka hakikate eşik olan insanı kâmilin gönlüne davetle hitam bulmaktadır. Cenâb-ı Hak bizleri bu davete icabet edenlerden eylesin.

Unutmayalım ki yönü Hakka dönmüş, ona teslim olmuş, selim kalp mevzusu çok önemlidir. Kur’anı kerim onu mal ve evlat ile mukayese yaparken “Mal ve evlad fayda vermez, o gün ancak kalb-i selim fayda verir” [3] buyurmuştur. Hesap gününde Cenâb-ı Hak nazarında bu dünyadan götürülecek kıymete değer en önemli şey kalbi selimdir.

…..

Sanma ki ey Hâce senden sim-ü zer isterler,
Yevme lâ yenfe’uda kalb-i selim isterler [4].

…..

                       

[1] Müslim, Birr, 43; “Allah Teâlâ, kıyâmet gününde şöyle buyurur: «–Ey Âdemoğlu! Hastalandım, Ben’i ziyâret etmedin!» Âdemoğlu: «–Sen Âlemlerin Rabbi iken ben Sen’i nasıl ziyâret edebilirdim?» der. Allah Teâlâ: «–Falan kulum hastalandı, ziyâretine gitmedin. Onu ziyâret etseydin, Ben’i onun yanında bulurdun. Bunu bilmiyor musun?” buyurur…”

[2] İbn Abbas ve Ebu’d-Derda‘dan rivayet edildiğine göre “Bir saat tefekkür yetmiş yıl ibadetten hayırlıdır.” Bkz.: Aliyyu’l-Kārî, Esrâru’l-Merfû’a, 175; Suyutî, Camiu’s-Sağir, II/127; Aclûnî, I/310)

[3] Şuara Suresi, 88. ve 89. Ayet.

[4] Bağdatlı Rûhî (ö.1605)