21 Haziran 2022 tarihli Resmi Gazetenin ilanıyla faaliyete başlayan Hâcegân Vakfı; daha çok üniversite hocaları, sivil toplum kuruluşları ve sivil toplumun kanaat önderleri ile âlimlerden müteşekkil istişare heyetinin olumlu görüşleri üzerine memleketimizin ihtiyacı olan birlik, dirlik ve huzurun tesisine katkıda bulunmak üzere kurulmuştur. İsminden de anlaşılacağı üzere Hâcegân vakfının yolu, Hâcegân yolu, hocalar, âlimler yoludur. İlmin, bilimin yoludur. Bu yol Anadolu’nun öz damarıdır. Horasan yolu olarak da adlandırılan bu yolda hak üzere bir araya gelmiş âkil insanların kurduğu bir vakıftır. İlk öncüler arasında “li hikmetin” rabiatül adeviye misali hanım kardeşlerimiz de yer almaktadır.

Vakıf senedinin 4. maddesinde vakfın gayesi; “insanların ilmî, ahlâkî, dinî, sosyal, kültürel ve manevi yönden gelişimlerine yardımcı olmak ve huzurlu bir toplum oluşmasına katkıda bulunmaktır. Bu katkının gerçekleştirilmesinde “Hâce Abdulhâlık Gucduvânî” ve “Hâce Ahmet Yesevî” ile “Hacı Bektaşi Veli” ve “Hacı Bayramı Veli” gibi toplumda genel kabul görmüş büyük insanlar ilham kaynağı olarak görülür.” denilerek başkaca izaha yer bırakmayacak şekilde açık ve net tanımlanmıştır.

Hâcegân Vakfı; vatanı ve milletine âşık, kendi öz değerleriyle çatışmayan yeni Türkiye’nin donanımlı ve özgüvenli nesillerinin yetiştirilmesine katkıda bulunma gayreti içerisinde olan bir ocaktır. Tüm gruplara eşit mesafededir. Organik hiçbir grupla/cemaatle bağlantısı olmamasına rağmen tüm grupları ortak değerler çatısı altında bir olmaya çağıran misyona sahiptir. Bu fikriyat İslam’ın üst çatısıdır. Tüm insanlığı bağrına basacak kapasiteye sahiptir. Tıpkı, Hâce Ahmet Yesevi, Hâce Abdulhalık Gucdüvani, Hacı Bektaş Veli ve Hacı Bayram Veli fikriyatı gibi.

Hâcegân büyükleri, “Biz bulunduğumuz yere çok zikir çok ibadetle gelmedik, düşüncemizle geldik, düşünceden daha hızlı başka bir şey yoktur” buyururlar. Burada düşünceden kasıt tefekkürdür. Hâcegân pirleri aldıkları emaneti tefekkür binitiyle daha da zirvelere taşımışlar ve el an bugün de taşımaya devam etmektedirler.

Ayeti kerimede geçen “Allah nurunu tamamlayacaktır[1]” ibaresinde yer alan “nur” kelimesi, Kur’anın hükmü yanında “insan” olarak da tefsir edilmektedir. Yani insan tamamlanacaktır. Zira din tamamlanmıştır, tamdır. Nakıs olan insandır. İnsanın kemâlât yolculuğu bitmemiştir. Bu manada Hâcegân pirleri bile kendilerine bırakılan emaneti işlemeye devam etmişlerdir.

Bırakılan emanet, “maiyet sırrı” denilen Hakla birlikte yaşama sanatıdır. Cenâb-ı Hak ile birliktelikte hep kazanım vardır. Bu kazanımlar bir sonraki nesle devredilmekte neticede kemâlât bir önceki döneme göre daha da ileriye taşınmaktadır. Bu tıpkı zahirdeki teknoloji gibidir. Nasıl ki teknik durmadan ilerliyorsa kemâlât denilen şey de durmadan ilerlemektedir. İşte bu ilerleyişte kişinin yeri anlayışla belirlenmektedir. Anlayışın oluşması tefekkür ameline bağlıdır. Yani insan hangi aşamada olursa olsun kendisinin önünü açan en önemli alet veya kendisini hedefe ulaştıran en hızlı binit tefekkür olacaktır.

Bu manada Hâcegân Vakfı bir fikir ocağıdır. Günün kâmil insanları mesabesindeki zamanın hâcelerinin her an hay olan Cenabı Hakla yaşadıkları aşk ocağından elde ettikleri sıcak, mis kokulu ekmek misali, o demden elde edilen taze ve katışıksız muhabbet kokan o fikirlerin husule geldiği yerlerdir. Vakfın binaları gönüllerdir. Binalarla, okullarla, kurslarla vakit kaybetmez. Binalara değil insanlara yatırım yapar. Okulu, kursu, tekkesi gönlüdür. Seyyardır. Her yere sığar, açar kurar o demi yaşar yaşatır. Yer geldi mi hemen toplar, kapatır, pratiktir. Onun için bir insan dahi olsa önemlidir. Bir insan uğruna binlerce bina, okul, kurs feda edilebilir. Binalar, okullar, kurslar adı altında insanların feda edilmesine karşıdır.

Hacegan Vakfı fikriyatı maya gibidir. Sahibi Hace-i Kaniat Muhammed Mustafa (sav)’dır. O, ashabı güzini mayalamış, ashab da sonraki zamanın hâcelerini mayalayarak günümüze kadar bozulmadan gelmiştir. Tıpkı sütün yoğurtla mayalanması gibi. Bugün sağlıklı maya ile mayalanan yoğurt, bembeyaz ve tadı da ilk günkü yoğurdun tadındadır. Hâcegân Vakfı fikriyatı, bu maya misalidir. Nasibi olan herkesi mayalama gücüne sahiptir. Abı hayat gibidir. Serin, soğuk su gibidir. Her derde şifadır. Zira insanlığın tüm hastalıklarının sebebi iman zafiyetindendir. Allaha (cc) inandım diyen çoktur ancak Allah (cc) varmış gibi yaşayan azdır.

İşte zamanın Hâcesi, aşk ocağı denilen gönülden, her an hay olan ve tenezzülen iskan buyuran Cenabı Hakla yaşadığı anın deminden, anın hikmetini ve hakikatini istinbat edebilen, getirebilen kişidir. Bu dem sonucu çıkan yepyeni sıcacık bu fikirler, 70 yıl ibadet gücündedir[2]. Pas sökücü mesabesindedir. Hasta kalplere şifa, paslı gönüllere cila hükmündedir. Bugün, insanlığın ihtiyacı; zamanın münevver, mütefekkir, Allah adamları dediğimiz zamanın hâcelerinin Haktan getirdikleri, anın hikmeti mesabesindeki fikirlerdir. Bu adamlardan doğan fikirler, abı hayat gibidir. Bu hayat  suyu, önce kendilerine hayat verir, hay olurlar, yeniden dirilirler. Hararetlerini ve ateşlerini ancak bu su söndürür. Sonra mevhibe-i ilahi olan, bitmeyen ve tükenmeyen bu suyun bereketini Cenabı Haktan bilerek susuz çoraklaşmış gönüllere ulaştırma gayreti içerisine düşerler. Bilir ki gönüller Cenabı Hakkın evleridir. Yapılan her yeni gönül, Hakkın iskan buyuracağı evdir, yeni bir ocaktır, nice demlerin yaşanacağı yerdir.

Bilir ki, ateşi de veren O’dur. Suyu da veren O’dur. O’ndan O’na deveran eden O’dur. Yeter ki ortada sen olmayasın, ben olmayayım, hep O (cc), olsun.

…..

Ademliktir[3] insanı âdem[4] yapan,
O demdir âdemi ayakta tutan,
Demi demdir bu âlem,
Ademi âdemler doğuran,
Hâce-i Hâcegândır, yâri dost besti best.

Hülasadır insan bu kevni âlemin,
Hazreti insandır gaye-i kelamı kadimin,
İnsanı hazret yapan tohumudur kâmilin,
Hâce-i Hâcegândır, dostu yâr besti yâr.

…..

                              Hâce-i Hâcegân [5]
                              Vakıf Genel Başkanı

[1] Saf Suresi 8. Ayet; “Onlar ağızlarıyla Allah´ın nûrunu söndürmek istiyorlar. Halbuki kâfirler istemeseler de Allah nûrunu tamamlayacaktır.“

[2] İbn Abbas ve Ebu’d-Derda‘dan rivayet edildiğine göre “Bir saat tefekkür yetmiş yıl ibadetten hayırlıdır.” Bkz.: Aliyyu’l-Kārî, Esrâru’l-Merfû’a, 175; Suyutî, Camiu’s-Sağir, II/127; Aclûnî, I/310)

[3] Adem: yokluk.

[4] Âdem: insan, insanı kâmil.

[5] Hâce-i Hâcegân: Hâcegân Yolunun Hocası

Adalette Üçüncü Sacayağı ise Vicdandır.

Gerçek adalet için selim bir akıl, sahih bir bilgi ve temiz bir vicdana ihtiyaç olduğunu belirtmiştik. Adaletin üçüncü sacayağı ve belki de en önemlisi vicdandır. Adalet vicdandan doğar. Anayasamıza göre “Hâkimler vicdani kanaatlerine göre karar verirler”[1]. Hâkimler, akıllarına göre bilgiye göre veya Yargıtay içtihadına göre karar verir denmemiştir. Anayasal kavram haline gelen vicdan bu sebeple de çok önemlidir. Vicdan nedir diye sorduğumuzda ortalık toz dumandır. Vicdanın ne olduğunu bilmeyenlerin sayısı bilenlere göre daha fazladır. Konuyla ilgili ülkemizde yazılmış çizilmiş eserlere baktığımızda da yine vicdanı bulamazsınız. Dedik ya memlekette vicdan sorunu var. Hukuk alanında konuyla ilgili bir kaç tez çalışması var. Ortada başkaca ciddi bir esere de rastlamak mümkün değildir.

Modern hukuk bilimi vicdanı, insanın içinde, kalbinde, uhrevi gibi şeyler olduğunu kabul etmez. Kendi inanç dünyasına göre aklın, bilimin vardığı son nokta olarak görür. Bizim anladığımız vicdanı reddeder. Anayasada bahsedilen vicdan, insanın içinde, insana ait, kalbinde, sızlayan, kirlenen bir şey değil aklın, bilimin vardığı son noktadır, der.

Maalesef ülkemizdeki tüm hukuk fakültelerinde, hâkim ve savcı eğitim merkezlerinde ve dahi hâkimlerin eğitiminde bu vicdan meselesi üzerinde hiç durulmamaktadır. Adaletin membaı, çıktığı, doğduğu yer olan vicdan ile ilgili hiçbir eğitim alınmıyor ülkemizde. Ne hukuk fakültelerinde ne de başka bir yerlerde müstakil bir ders yok. Bu vicdan meselesi esasında sadece hukukçuların değil tüm memleketin meselesidir. Ancak adaletin kurumsallaşmış alanlarından biri olan yargıda, bu konu üzerinde durulmaması üzücü ve şaşırtıcıdır.

Hukukçular arasında bir tartışma vardır. Yapay zekâyla donatılmış bilgisayardan hâkim olur mu? En ileri sisteme sahip bir bilgisayara tüm kanunları ve Yargıtay içtihatlarını yükleseniz ve yine bin bir olasılığa göre hüküm verme programları geliştirseniz, bilgisayar hüküm verebilir mi? Örneğin kadın eşini dövmüş, doktor raporu var. Sanığın sabıkası yok vs tüm verileri girdiğimizde bilgisayar, kanun ve içtihatlardan yararlanarak mükemmel bir karar ortaya çıkarabilir. Yani kasten yaralamadan 4 ay hapis,  eşe olduğu için yarı oranında artır, 6 ay hapis. Sabıkası yok, paraya çevir, 3.600-TL veya hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar ver. Hatta AİHM içtihatlarını dahi karara ekleyebilir. Bu işlemi mükemmel yapabilir.

Peki, böyle olmasına rağmen bilgisayardan hâkim olur mu?

Cevap hayırdır. Niye olmaz dediğimizde çünkü bilgisayarın vicdanı yoktur. Gerçek adaletin tahakkuku için vicdan olması lazımdır. Çünkü örnekteki sanık olan hanımefendi diyecek ki “hâkim bey, bi sor, niye dövdüm, Allah aşkına bi sor”. Hâkim de soracak; “kızım kocanı niye dövdün”. O da başlayacak anlatmaya, adamın eve alkollü gelmelerinden, çocuklara bakmamasından, kendisine karşı şiddet uyguladığından, evin geçimine katkısı olmadığı gibi kendi çalıştığı üç kuruşu elinden zorla alıp içkiye vermesinden, olay günü yine aynı elinden zorla parayı almaya çalışırken vs vs. anlattıkça hâkimin vicdanı diyecek ki vallahi bu adam, bu kadının ayağını öpse hakkını ödeyemez, bu kadına bırakın ceza vermeyi, bu adam hakkında işlem başlatmak lazım diyecek ve hanımefendi hakkında beraatına veya ceza vermeye yer olmadığına karar verebilecektir. Mesele nerden nereye gelecektir.

İşte vicdan budur. Gerçek adalet temiz, naif vicdanlardan doğacaktır. Memleketimizde bırakın vicdanı temiz hukukçu ne kadar var, sorusunu sormaya daha vicdanın ne olduğunu bilmeyen, kavrayamayan ve hatta gerçek vicdanı kabul etmeyen reddeden hukuk insanları güruhuyla doludur.

Adalet için aklın kiraya verilmemiş, hür, selim olması yanında vicdanında hür, temiz olması zorunludur. Kirli vicdandan temiz adalet çıkmayacaktır.

Peki, nedir o zaman Vicdan?

Malum insan iki veçheli bir varlıktır. Bir yanı zahirdir, bir yanı batındır. İnsanın bedeni yanında, ruhu da vardır. Bugün modern bilim, çok şükür ki ruh denilen varlığı kabul etmektedir. Bu sebeple vicdanın da izahı kolay olacaktır. Göz, kulak ve beden insanın maddi veçhesi iken ruh, duygular vs de insanın batın yönüdür. İşte vicdan, insanın batınında yer alan organlarından birisidir. Evet, vicdan bir organdır. Dalak, mide, pankreas nasıl ki bedenin zahir bir organı ise vicdan da insanın batınında yer alan bir organdır. Nasıl ki göz görür, kulak duyarsa vicdan da her zaman içerisine yerleştirilmiş alıcılarla doğruyu, Hakkı, hakikati gören ve söyleyen bir organdır. Vicdan, malum arapça bir kavram olup “vecede” kökünden gelmektedir. Vecede, bulmak demektir. Vicdan; Hakkın, hakikatin bulunduğu yer demektir. Hakkın olduğu yerde karanlık olmaz. Işık her zaman karanlığı boğar. Bu sebeple vicdan, hiçbir zaman yalan söylemez. Haktan aldığı donelerle hareket eder. Nasıl ki örümcek doğuştan ağını örer, o kabiliyet onda vardır. Vicdan da doğuştan tertemiz gelir ve hep mutlak doğrudan yana olur. Vicdanın dinle imanla doğrudan bağlantısı yoktur. Vicdanın insanla bağlantısı vardır. İnsanın mükemmel oluşu gereği insana bahşedilmiş bir özelliktir. Her insanda vardır ve her insanda doğuştan tertemiz gelir. Ancak vicdan kirlenebilir. Körlenebilir. Elbette yüce İslam dini, vicdan denen organı keşfettiği için kirlenmemesi için ne yapılması gerektiğini söyler. Bir Hristiyan, bir Yahudi’nin de vicdanı vardır. Ancak doğuştan temiz gelen vicdanı çevresi, anne ve babası veya inanç sistemi kirletmektedir. Bizim inancımıza göre her doğan çocuk, temiz İslam fıtratı üzerine doğar sonra onu anne babası değiştirir[2]. İşte Yahudi aileden doğan çocukta da pırıl pırıl vicdan vardır. Ancak çevresi, anne babası, dini onu şekillendirir. Vicdan doğuştan temiz gelir, vicdanı yeter ki çevre ve etraf kirletmesin.

Bugün ülkemizde adaletin en büyük sorunu nedir? Sorusuna aldığımız yanıt genelde FETÖ meselelerinden dolayı adaletin akıl sorunu vardır, denilmektedir. Yani yargıda aklını kiraya vermiş insanlardan hâkim, savcı, hukukçu olamaz denilmektedir. Kabulümüzdür. Ancak FETÖ ile mücadelede ihraç edilen rakamlar göz önüne alındığında yargının bu sorunu çözüldü mü diye sorduğumuzda aldığımız cevap yine hayırdır. İşte bizce yargının akıl sorunu olmakla birlikte en öncelikli sorunu “vicdan” sorunudur. Meselelerin çözümünde yargı elemanları olayları, vicdanlarına indirerek çözmedikleri için gerçek adaletin tecellisi bir türlü gerçekleşememekte ve neticede sorunlar katlanarak devam etmektedir.

Uzun süredir yargıda bulunmuş birisi olarak yargının bırakın vicdandan “abı hayat” dediğimiz adalet suyunu çıkarıp milletin derdine deva olmayı daha vicdanın ne olduğunu bilmeyen hatta gerçek vicdanı reddeden sözde bilim adamı ve hukukçu güruhuyla karşı karşıya olduğumuzu belirtmek isteriz. Bunu her platformda sürekli söylemeyi kendimize görev addediyoruz. Ortada bir hastalık olduğu kabul edilememektedir ki teşhise, tedaviye geçilsin. Bu milletin idealiyle, umuduyla bizden doğan yargı uygulamaları uyuşmamaktadır. Yargıya güven endeksleri veya yargıya güven anket sonuçları ortadadır.

Mevcut adalet düzenindeki aksaklıklar ve çözüm yolları oturulur, konuşulur. Bunca yıllık adalet uygulamaları yabana atılacak bir birikim değildir. Ancak unutulmamalıdır ki bir o kadar da önemli olan bir husus vardır ki bu adalet düzeni, yüzyıl önce yeni Türkiye Cumhuriyetinin ihtiyaçları dikkate alınarak ve birazda kolaycılığa kaçılarak batıdan aynen tercüme edilen kanunlarla kurgulanmıştır. Artık Türkiye Cumhuriyeti için yeni bir yüzyıl hayali düşünülmektedir. Her alanda yeni yüzyıl kurgusuna biz de adalet camiası olarak yepyeni milli ve yerli bir adalet düzenini kurgulamamız lazımdır.

Mevcut adalet düzeni tabir caizse son model gıcır gıcır Türkiye Cumhuriyeti arabasının, 1920 model eski püskü motoru gibidir. Bu motor bu arabayı çekmemektedir. Motor evet modifiye edilmiştir. Ancak yine de hayalimizdeki menzile bu motorla gidilmesi mümkün değildir. Milli ve yerli unsurlarla yeni adalet motoru yapılmalıdır. Toplumsal vicdanı, milli ve kültürel hassasiyetlerimizi yansıtır şekilde “yeni bir hak paradigması üzerine” kurulu bir adalet mekanizması çalışmalarına başlanmalıdır. Komple yerli ve milli bir motor çalışması yapılmalıdır. Nasıl ki milli ve yerli iha ve sihalar gücümüze güç katmışsa aynı şekilde milli güç unsurlarıyla tamamen milli ve yerli bir adalet düzeni de milletimize ve devletimize güç verecektir. Bugünün en büyük hamakatı, mevcut kirli batı vicdanından doğmuş aksak bir adalet fikriyatının bu necip milletin derdine deva olacağı, adalet susuzluğunu gidereceği zannıdır.

Söylediklerimiz ütopya değildir. Bir davanız, bir iddianız varsa, mazlum coğrafyalara abı hayat olan adalet suyundan götürme hedefiniz varsa behemehâl milli ve yerli bir adalet fikriyatını ortaya koymanız gerekmektedir. Evleviyetle bu necip millet, abı hayat mesabesinde olan bu adalet suyuyla buluşturulmalı, akabinde yüzyıldır bizden beklenen bu adalet suyu, mazlum ve mağdur coğrafyalara ulaştırılmalıdır.

[1] Anayasa’nın 138/1. maddesi: “Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; … vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler.” şeklindedir.

[2] “Her doğan, İslâm fıtratı üzerine doğar. Sonra, anne-babası onu Hristiyan, Yahudi veya Mecusi yapar.” Hadis için bkz: Buhârî, Cenâiz 92; Ebû Dâvut, Sünne 17; Tirmizî, Kader 5.

Büyük İslam medeniyetinde kişisel gelişim için yapılan uygulamalar vardır, bilmem bilir misiniz. Şimdilerde moda terim olarak “kişinin kendisini gerçekleştirmesi” etkinlikleri. Eskimeyen ifadeyle “kemâlât yolculuğu”, “kâmil insan olma gayreti” gibi. Kemâlât yolculuğunun son duraklarından birisi de “murakabe” dersleridir. Yıllar süren zikir antrenmanları sonucu kalp temizlenir[1], kalbi selim olur; temiz kaynak haline gelen kalpten akıl beslenir, dinginleşir, hürleşir, akli selim olur ve bu aşamadan sonra son merhalelerden birisi olan murakabe dersleri başlar. Murakabede bazı hakikatler tefekkürle sezilmeye çalışılır. İnsanın hakikati, Kâbe’nin hakikati, eşyanın hakikati gibi birçok kurum ve kavramların hakikatleri sezilmeye çalışılır. Buradan hareketle, eskimeyen yöntemlerle, Adaletin hakikatini birlikte idrak etmeye sizleri davet ediyoruz.

Malum adalet, “El-Adl” kökünden türetilmiş olup Cenabı Hakkın 99 isimlerinden birisidir. Adili mutlak; yüce yaratıcımız, yaşatıcımız olan Allah (cc) ’tır. Adalet onun sıfatının tecellisidir. Adillik ona ait bir sıfattır. Allah (cc), görendir, duyandır, bu vasfını insanla paylaşmıştır. Yine Allah (cc) adildir, adalet vasfını insanla paylaşmıştır ve adil olanları sevdiğini kitabı keriminde zikretmiştir[2].

Nasıl ki adaletin kaynağı ve menbaı Allahu Tealanın bizzat kendisi ise ve sıfatını insan ile paylaşmış ise insanın dünyadaki en zirve numunesi, “Beni rabbim terbiye etti[3]” sözüyle bilinen, insanların en şereflisi, kamili, mükemmeli, önderimiz, rehberimiz Hazreti Muhammed (sav)’dir. Bugün ülkemizde adaletin kaynağının nereye dayandığını anlamamız için sembollere bakmamız yeterlidir. Bugün maalesef batı medeniyetinin bir yansıması olarak kıta Avrupası ve ülkemizde adaleti, adalet tanrıçası Themis temsil etmektedir. Hani gözü kapalı elinde bir kılıç olan kadın heykeli. Yazımızda bu tanrılara yer verme niyetinde değiliz. Amacımız adaletin ulvi hakikatlerine kilitlenmektir.

Her kavram ve kuralın hakikati aranırken Efendimiz (sav) dikkate alınmalıdır. Ona dayanmayan kavrama, kavram; medeniyete, medeniyet; adalete de adalet denilmez. Adalet, Cenabı Hakkın sıfatı ise ve bu sıfatı insanla paylaşmış ise bu sıfatın kendisinde tecelli ettiği en güzel numune insan Efendimiz (sav)’dir. Buradan hareketle adalet, kendisini gerçekleştirmiş, kemal bulmuş, hakkı anlamış kâmil insanların sıfatıdır. Onların uygulamalarıdır. Bu uygulamaların sistematik ve kurumsallaşmış halidir yargı. O yüzden bu insanların yaşantıları, uygulamaları dikkate alınarak takliden adaletin tesisini kısa yoldan sağlamak mümkündür. Ancak biz burada taklidi bir adalet uygulamalarından bahsetmeyeceğiz. Büyük insan, Efendimiz (sav) ve onun raşit haleflerinin uygulamaları, adaletin tesisi için elbette önemli mihenk taşlarını oluşturacaktır. Ancak biz burada ahseni takvim olan insanın, Cenabı Hakka ait olan adalet sıfatının hakikatini seyre dalmak istiyoruz. Bu hakikat sezildiğinde, maksat idrak edildiğinde, bu sefer her bir birey, kâmil insan mesabesinde, adalete dair tüm hakikatleri ortaya koyarak, yaşayan birer varisi peygamber, birer adalet timsali hazreti Ömerler, Aliler, Ebu Bekirler olacaklardır. Böyle insanlarımız olduğu müddetçe modern dünyaya ait tüm problemlere Hakkın nazarı ile bakılacak ve Hakkın terazisi ile gerçek adalet tecelli edecektir.

Yüce Peygamberimiz (sav) bir hadisi şerifinde; “Bir saat adalet 70 yıl ibadet gibidir”[4] buyurmaktadır. Bu sebeple adalete dair çalışmaların bir saati bile diğer ibadetlerin en az 70 yılına denk sevaba müstahaktır. Amacımız sevap tüccarlığı değildir ancak adalet çalışmalarının öneminin anlaşılması için bu kural önem arz etmektedir. Kürsü hâkimlerimiz hatıra geldi de akşamlara kadar duruşma yapılırdı. Bu hadisi şerif düşünüldüğünde akşama kadar sekiz saat duruşma olsa, sekiz çarpı yetmiş, 560 yıl, bir günlük duruşma karşılığı 560 yıl ibadet yapmış gibi mi olunuyor, diye sorduğumuzda, açıkçası içimize de pek yatmadığını söylemek isteriz. Zira adaleti duruşma yapmaya kadar sığlaştırmak, adaleti kısırlaştırmak olacaktır. Peki, neydi o bir saat adalet işi, 70 yıl namaz kılacağınıza bir saat adalet ameliyesi içinde olmak. Bizce Adaletin hakikatine dair anahtar buradadır.

Yine başka bir hadisi şerifte bu sefer “Bir saat tefekkür 70 yıl ibadet gibidir”[5] buyrulmuştur. Bir saat düşünce üretimi, yetmiş yıl ibadet gibidir, buyrulmaktadır. Hani diyorlar ya düşünce özgürlüğü, fikir özgürlüğü önemli bir şey. İşte medeniyetimizin ifade özgürlüğüne verdiği değer ortadadır. Tefekkür ile adalet arasındaki ilişkiyi sezmek de adaletin hakikatini aralayan kapılardan bir diğeridir.

Adalet, esasında ibadetlerin şahıdır ve esasında bir tefekkür ameliyesidir. Adalet ile tefekkür aynı tür eylemdir. Adalet farzı ayındır. Kitabı Kerimde diğer farzlar olan namaz, oruç, zekât ve diğerlerinden bahsedilirken bir kibarlık, bir nezaket görürsünüz. “Namazlarınızı kılınız, oruçlarınızı tutunuz, zekâtınızı veriniz” ancak mevzu bahis adalet olduğunda hiçbir farzda olmayan şedit bir emir kipiyle “İnnallahe ye’muru”[6] ,  “Allah adaleti emreder” buyrulur.

Peki, nedir adalet ve nasıl bir adalet yetmiş yıl ibadete denk?

Adalet; akıl kovasıyla, bilgi ipiyle, vicdan kuyusundan o abı hayat olan adalet suyunun çıkarılması işidir. Tanımdan hareketle adalette üç sacayağı vardır. Bunlardan birincisi akıl, ikincisi bilgi, üçüncüsü vicdandır. Adaleti anlamak için aklı anlamak, bilgiyi anlamak ve vicdanı anlamak gerekir. Hele hele adil olmak için anlamak yetmez, selim bir akıl, doğru, saf bir bilgi ve selim bir kalbe sahip olmak lazımdır. Çünkü akıl olmazsa adalet olmaz, bilgi olmazsa adalet olmaz. Vicdan olmazsa kirliyse adalet olmaz. Temiz vicdanın mekânı, selim bir kalptir. Kirlenmiş bir kalpte vicdanın da temiz kalması mümkün değildir. Öyleyse adalet meselesine akıldan başlanması gerekmektedir.

Adalet İçin Selim Bir Akıl Gereklidir.

Akıl, İslam’a göre korunması gereken beş temel haktan bir tanesidir. Bugün İnsan haklarının kaynağı olan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine bakınız. Aklın korunması diye bir temel hak göremezsiniz. Henüz keşfedememişlerdir. Bizde aklın muhafazası; canın, malın, dinin ve neslin muhafazası yanında beşinci temel haktır. Aklı korumak hem bireyler için zorunluluktur hem de devletin bu yönde tedbirler alma yönünde pozitif yükümlülüğü bulunmaktadır.

Akıl, sözlükte bağ anlamına gelmektedir. Bildiğimiz ayakkabı bağı gibi. Yani akıl yaratılış itibarıyla bir şeyi, bir şeye bağlayan alettir. Onun işi bağlanmaktır. Göz nasıl görür ise akıl da bir şeye bağlanarak işlem yapar. Siz aklı bağlanması gereken yere bağlamazsanız bu sefer o tabiatı gereği muhakkak başka bir yere bağlanacaktır. Hür akıl demek, aklın vahye, Hakka, hakikate bağlanması demektir. Ateistler Allah’ı inkâr ederek kendilerinin hür olduklarına inanırlar. Oysaki bilmezler ki akıl Hakka bağlanmazsa, yaratılış gereği Hak yerine başka şeylere bağlanır. İnsana bağlanır, paraya bağlanır, makama bağlanır, inançsızlık inancına bağlanır, bağlanır da bağlanır. Anadolu’da bir söz vardır. “Siz kızınıza sahip çıkmaz iseniz ya davulcuya kaçar ya da zurnacıya”. Siz aklınızı korumazsanız, bağlanması gereken yere bağlamazsanız aklınız kendisini ya sahte ilahlara ya ilah yerine konan beşerlere veya beşer icadı “izmlere-ideolojilere” muhakkak bağlar.

Yine akıl, iyiyi kötüden ayırt eden bir alet değildir. Akıl yaslandığı, bağlandığı, kuralları baz alarak iki iyiden birisini tercih eden alettir. İyiyi kötüyü akıl değil vahiy belirler. Akla göre kurban kesmek bir canı katletmektir. Vahye göre kurban, insanı Allaha yaklaştıran ibadettir. Medeniyetimiz akılla ilgili olarak selim bir akıl tabiri kullanmışlardır. Hür bir akıl, Haktan gayrisine bağlanmayan akıl. Bugün Türk yargısının en önemli sorunlarından birisinin bu olduğu söylenmiyor mu? Aklını okyanus ötesinde bir insana bağlamış çok sayıda hâkimi, savcıyı veya hukukçuyu akıllarını kiraya verdikleri için ihraç ettik. Yine devlette çok önemli görevde olan birçok kamu görevlileri de ihraç oldu. Hatta kendisini gizleyenlerin sayılarının da hayli yüksek olduğu söyleniyor. Siz aklınızı vahye bağlamaz iseniz bu sefer o kendisini haşa Hak zanneden sahte ilahlara bağlayacaktır. Akıl onu mutlak doğru zannedecek onun ilke ve inkılapları doğrultusunda çalışacaktır. Oysa akıl için yüce yaratıcımız, benden başkasına aklınızı bağlamayın, dayanak benim, vekil benim, yalnızca benden yardım dileyin, başkaca rabler, ilahlar edinmeyin buyuruyor. Evet, adaletin hakikati için hür/ selim/ temiz bir akıl gereklidir. Bu hakiki adalet için birinci şarttır.

Adalet İçin İkinci Koşul Bilgidir.

Meselenin çözümü için gerekli asgari ilme/ bilgiye sahip olunmalıdır. Bilgiden kastımız vahye dayalı,  dine ve dünyaya ait asgari ilimlerin bilinmesi anlaşılmalıdır. Burası çok açık olduğu için bilgi üzerinde fazlaca durulmaya gerek yoktur. Özellikle bilgi teknolojilerinin yaygın olduğu bu çağda, bilgiye erişimin bir tık mesafede oluşu nedeniyle adaletin tecellisinde bilgi ve erişiminde sorun bulunmamaktadır. Bu sebeple bu başlık altında bu açıklamalarla iktifa edeceğiz.

Adalette Üçüncü Sacayağı ise Vicdandır.

Vicdan meselesini, önemine binaen bir sonraki yazımızda inceleyeceğiz.

[1] Rad Suresi, 28. Ayet: “…İyi bilinki kalbler, yalnızca Allah’ın zikriyle mutmain olur.” 

[2] Hucurât Suresi, 9. Ayet: “…Şüphesiz Allah adil davrananları sever.”

[3] Suyuti, el-Câmiu’s-Sağîr, c.I, s.12.

[4] Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, II, 58, 1721; Zeylâî, Nasbu’r-Râye,IV, 67.

[5] Aliyyu’l-Kārî, Esrâru’l-Merfû’a, 175; Suyutî, Camiu’s-Sağir, II/127; Aclûnî, I/310.

[6] Nahl Suresi, 90.Ayet.

İnsanın ilk yaratılma isteği zuhura geldiğinde melekler “Yarabbi yeryüzünde fesat çıkaracak kan dökecek kişiler mi yaratıyorsun? Biz sana yetmiyor muyuz?” sualini sorduğunda Cenab-ı Hak; “Ben sizin bilmediklerinizi bilirim[1]” buyurdu. Yani siz susun, benim işime karışmayın, buyurdu.

Nefsin yaratılışı insanın ilahlık iddiasında bulunmaması içindir. Cenabı Peygamber (sav) “eğer siz hiç günah işlemeseydiniz Allah (cc) sizin hepinizi helak eder günah işleyen bir topluluk yaratırdı” buyurmaktadır[2]. İnsan, nefsle birlikte büyüklenme, kendini ilah görme cüretkârlığını bırakır. Aslında bu, insanın ne kadar büyük olduğunun perdesidir. İnsan, nefsi gerçekten doğru okuyabilirse bu durum perde olmaktan çıkar ve insanı illiyyine götürür. Ancak insan, bu nefsin arzularına esir olursa hayvanlardan da daha aşağılara düşeceğini yine Kur’an bizlere bildirmektedir[3].

Öyleyse nefs, Cenab-ı Hakkın ilahlığını kimseye bırakmadığının ispat vesilesi olarak insana verilmiştir. İnsan doğmadan önce nefsle tanıştığı gibi ölene kadar onunla yaşamaya mahkûm ve mecburdur.

Tasavvufta, nefs ve onunla mücadelede değişik yöntemler geliştirilmiştir. Önce nefsin çerçevesi çizilmektedir. Yani nefsin, Cenab-ı Hakkın emri ilahisi olduğu, Şems Suresinde belirtildiği üzere “fücuru”[4] Cenab-ı Hakkın ilhamıyla insana yönelttiği, karşı karşıya kalınan varlığın ne kadar güçlü olduğu izah edilir. Nefsin yüzde yüz yok edilmesinin mümkün olmadığı belirtilir. Nitekim böylesi bir durum da istenmemektedir. Yukarıda belirttiğimiz hadisi şerifte nefsine hiç uymamış bir topluluk olsaydı Allah (cc) onları helak eder nefsine uyan (günah işleyen) topluluk yaratırdı, buyrulmaktadır.

Nefs ve onunla mücadelede ortaya konulan diğer bir yöntem, kişinin zamanını Cenab-ı Hakla meşguliyete çokça ayırması şeklindedir. Yani kişi yirmi dört saatini Cenab-ı Hakkın ve Cenab-ı Peygamberimizin (sav) emri ilahisi ile geçirmeli, başka bir anlatımla nefsi bu meşguliyetten bıkıp, umudunu kesip, sesini kesme durumuna gelmelidir. Bu konu oldukça zordur ve çetin bir mücadele gerektirmektedir. İnsan, Cenab-ı Hakla ve Efendimizin (sav) sünnetiyle meşgul oldukça nefsin sınırlarının çizilmesi söz konusu olmakta ancak yine de nefs tamamen ortadan kalkmamakla beraber aradan galip geldiğinde, zaman kaybetmeksizin tövbe ile yine Cenab-ı Hakkın kapısına koşuş öğretilmektedir. Tasavvuf büyükleri günah işlemekten değil tövbe edememekten korkun, şeklinde ikaz buyurmaktadırlar.

Hâcegân yolu ise nefs ve onunla mücadelede daha spesifik ve daha köklü bir çözümü ortaya koymaktadır. Şöyle ki;

Nefs, Kömür Gibidir.

Hâcegân büyükleri nefsi kömüre benzetmişlerdir. İbadetleri ve taatleri, her türlü dini faaliyetleri ise suya teşbih etmişlerdir. İnsan ne kadar ibadet ederse etsin ne kadar namaz kılar, oruç tutarsa tutsun veya riyazet yaparsa yapsın, kömürün yıkanması misali kendisinden bir siyahlık akmaktadır. Ancak yine de kömür, kömür olmaya devam etmektedir.

İşte büyüklerimiz meseleye böyle bakarak nefsle mücadelede ateşi tavsiye etmişlerdir. Yani nefs kömürünü ateşe at, öyle bir yansın ki, kül olup mahiyet değiştirsin. Kitaplarda nefsin bahsedilen dereceleri aşama aşama hızla bu yöntemle geçilsin buyrulmaktadır.

İşte bu ateş, sevgi ateşidir, ocağı da İnsanı Kâmilin gönül ocağıdır. İnsanı kâmilin Cenab-ı Hakka ve Kâinat güneşi Efendimize (sav) olan sevgisinden mütevellit ocaktır. Onların nefsleri de aynı usulle ocakta yanmış, kor ateş halini almıştır. İnsan, nefsini insanı kâmilin ocağının yanına koydu mu, o ateş ister istemez yanındaki kömüre de sirayet edecek ve insanda da bir yangın başlayacaktır. Bu yüzden din büyüklerimiz “İslam’ı” afedersiniz “uyuzlu keçiye” benzetmişlerdir. “Hemen uyuzunu yanındakine bulaştırır” buyurmuşlardır. İnsanı kâmil de ateşini yanındakine hissettirmektedir.

Zaten Nefs de kömür misalinde olduğu gibi yanıcı bir madde olarak yaratılmıştır. Bu yangında insanın biraz canı acımaktadır. Ancak yıllarca sürecek nefs mücadelesi düşünüldüğünde çok kestirme bir yoldur. Hâcegân yolunda bu yüzden nefs ve nefsin meratipleri yerine bu kestirme yol üzerinde çokça durulmuştur.

Kül olan nefsin içinde ateş tamamen sönmemektedir. En ufak bir rüzgârda yeniden kor haline gelebilmektedir. İşte bu aşamada kişi, yüzde yüz nefse hâkim olamasa da kontrol altında tutmayı başarmıştır. Ancak unutulmamalıdır ki nefs de tamamen yok olmamıştır. Mahiyet değiştirmekle birlikte gevşek kalınan noktalarda kendini gösterecektir. Nefsin isyanı halinde yapılacak şey küçük bir rüzgâr çıkarmaktır. Nasıl ki küllenmiş köz en ufak bir rüzgârda kızarmakta kor halini almakta ise yapılacak basit yöntemlerle nefs, kor halini alacak ve sesini kesecektir. Neticede ilahi emre muttasıl olacaktır. Kimi zaman nefs galip gelse de kişi zaman kaybetmeden tövbesini yapacak ve Hakka koşacaktır.

Hâcegân pirleri mahiyet değiştirmiş nefsin farklı şekillerde insanı aldatmak istediğine işaret etmektedirler. Birçok veli derecesine ulaşmış kişileri bile aldatabileceğine dikkat çekerek bu konuda rehavete kapılmaması gerektiği tavsiye edilmiştir. Anlayış meselesinde sıklıkla vurguladığımız bir mesele vardı. İnsan hangi noktaya gelirse gelsin, kim olursa olsun, geldiği aşamayı daha önce o aşamadan geçmiş kâmil zatlarla çek etmelidir.

Bugün insanların içinde bulunduğu en önemli hastalıklardan birisi de budur. Herkes her şeyi bilmektedir. Bir başkasına ihtiyaç yoktur. “Kitap, sünnet ortadadır, okunması yeterlidir, Allah ile kul arasına girilmez” anlayışsızlığıdır. Buralar ayrı bir yazı konusu olacak önemli meselelerdir. Cihan padişahı, İslam’ın halifesi, peygamber aşığı, mısırın fethinde Peygamber Efendimizden (sav) doğrudan yardım alabilen, Yavuz Sultan Selim Han bile bulunduğu yere, manevi konumuna bakmaksızın, kendisini bulunduğu yere ve konuma taşıyan insanı kâmillerle her hâl ve kârda hemhal olmayı cümleden evla görmüş ve sarf ettiği iki satır cümle Cenab-ı Hakkın öyle hoşuna gitmiş ki bizim bu yazıda bile hitam cümlesi olarak sertaç şeklinde yerini almıştır. Yüce Sultan buyurmuşlar ki;

Padişah-ı âlem olmak bir kuru kavga imiş,

Bir veliye bende olmak cümleden evla imiş.

Dipnotlar:

[1] Bakara Suresi 30. Ayetinde: “Rabbin meleklere “Ben yeryüzünde bir halife var edeceğim” demişti; melekler, “Orada bozgunculuk yapacak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin? Oysa biz Seni överek yüceltiyor ve Seni devamlı takdis ediyoruz” dediler; Allah “Ben şüphesiz sizin bilmediklerinizi bilirim” dedi”.  Bkz: https://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=2&ayet=30

[2] Müslim, Tevbe, 9-11.

[3] Araf Suresi 179. Ayet: “Andolsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla anlamayan, gözleri olup da bunlarla görmeyen, kulakları olup da bunlarla işitmeyen birçoklarını cehennem için var ettik. İşte bunlar hayvanlar gibi, hatta daha da aşağıdadırlar. İşte bunlar gafillerin ta kendileridir.”

[4] Şems Suresi 8. Ayetinde: “ فَاَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوٰيهَاۙۖ ;   “Fe-elhemehâ fücûrahâ ve takvâhâ” : “ Nefse ve … ona fücuru (kötülük duygusunu) ve takvasını ilham edene andolsun ki…”; Bkz: https://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=91&ayet=8