Pek garibime gider. Meselâ namazlarda veyâhut sâir vakitler­deki duâlarımızda: “Allâhummahşurnâ fi zümrati’s-sâlihîn” veyahut: “Teveffenâ müslimen ve elhiknâ bi’s-salihîn”diye dua ederiz.

Hâşâ bunu halkı tahkîr için söylemiyorum. İz’ânımız ve irfânımız, intibâhımız artsın diye söylüyorum. Evet “Yarabbi, sen bizi sâlihler zümresiyle haşret” veyahut: “Bizi müslüman olarak öldür ve sâlihlere ilhak et” diye duâ ederiz sonra da sâlihleri nerede görürsek hemen kaçarız, kat’iyyen onlara yanaşmayız. Şu halde yaptığımız duânın mânâsı ne demektir bilmiyoruz? Bu nasıl duadır ki sözümüzle onlarla berâber olmayı isteriz, fakat fiilen de onlardan kaçarız.

Yahut bu duanın mânâsı şöyle olmak lâzım gelir ki: “Yarabbi biz burada nefsimizin her dediğini yapacağız, kat’iyyen onun emrinden dışarı çıkmayacağız. Fakat Ahirette de yi­ne sen bizi sâlihlerden ayırma. Onlarla beraber bizi Cennete gönder ki orada rahat edelim ve yine bu nefsimizin arzularına hizmet edelim.”

Şimdi söyleyiniz, böyle dua olur mu? Ve siz olsanız bu duaya âmin der misiniz? Herif saatlerce kahvede oturur, saatlerce mâlâya’nî ile  lâ’biyyâtla (ağızdan salya akarak konuşmak) ve daha neler ve nelerle meşgul olur, câmi’den, Kur’an dinlemekten va’z ve nasihat dinlemekten hoşlanmaz: Sâlihler ve zikir meclisinden kaçar. Demek bu âdem bu nimetlerin kadrini bilmiyor, bunların ne büyük nimet olduğunu takdir et­miyor. Daha nasıl bunları ve bunlarla olmayı arzu etsin?

Halbuki bunlar öyle nimetlerdir ki baha biçilmez ve bu da burada belli olmaz, ancak orada belli olur ve anlaşılır. Hayret ediyorum, insan nasıl ibâdet ve tâat’i terkeder, fevteder, zikir­den ve fikirden, ahlâk-ı İlâhî ile tehalluk’dan, sâir esbâb-ı kurubât ve vuslattan dûr ve mahrum kalmaya kâil ve râzî olur bilmem?

Cenab-ı Hak bir âyet-i Celîlede buyuruyor ki: “O gün özür dilemeleri zâlimlere asla fâide etmeyecektir. Lanet onların, fena yurt da onlarındır” .[1]

Efendiler, tâat etmemek zulümdür, şirk etmek zulümdür hem de pek büyük bir zulümdür. Zikir ve fikir’de bulunma­mak, tezkiye-i nefse ve tahliye-i kalbe çalışmamak, mâsivallah’dan ferâgate sa’yetmemek… bunlar hep zulümdür. Kezâ kibir, haset, enâniyyet, nifak zulümdür. Hem de bakınız nifak ne demektir: Namaz kılanları, oruç tutanları, evâmir-i İlâhiyyeyi icrâ edenleri beğenmemektir, onlarla istihzâ’dır.

Hele bir kerre nifâkın şu mânâsına bakınız ve bir de zama­nımız âdemlerinin işine dikkat ediniz. Şimdi namaz kılanı, oruç tutanı, zikir ve fikirde bulunanı, hasılı Allah diyeni kimse sevmiyor. Bakınız ki zamanımızda münâfık ne kadar çoktur. Bizden bir ibâdet fevt olsa Şeyh Şiblî gibi saatlerce ve deyneklerle kendimizi dövmeliyiz. Hz. Şiblî öyle yaparmış. Yanına bir sürü deynek koyar, Cenâb-ı Hak’tan gaflet ettikçe o deyneklerle kendisini dövermiş. Ne yapalım, bu nefisten kurtulmak için biz de ne lâzımsa onu yapacağız. Başka çare yoktur.

Ahmed Sârbân Hazretleri büyük hem de pek büyük bir zâttır. “Can haberin bircan’dan alagör” diye emrediyor. Ne yapa­lım Evliyâullah hazerâtına muhtacız. Onlarla olmak, musâhabetlerinde bulunmak, hizmet ve emirlerini tutup, yerine ge­tirmek lâzımdır ki biz de can haberini alabilelim… Ve İllâ Felâ… (Başka çare yok).[2]

[1] Gâfir (mü’min), 40/52.

[2] Gülzâr-ı Saminî Sohbetler (6. Baskı), Hâce Osman Bedruddin Erzurumi, Hâcegân Vakfı Yayınları, Ankara 2025, Sohbet No:165, s.367.

Şâh-ı Nakşibend Efendimizin Hüsâmüddin nâmında bir halîfesi var idi ki pederleri âlimlerin büyüklerinden Hamîdüddin adında bir zât imiş. Şâh-ı Nakşibend Efendimize de muhabbetleri var imiş. Her vakit ziyâretlerine gelip gider fakat nasılsa inâbe etmemiş. Vefat sırasında pek ziyâde ıztırâba dûçar olmuş. Oğlu pederine: “Baba bu hâlin nedir?” diye sor­muş. Pederi ise ; “Oğlum şimdi benden bir şey istiyorlar ki onu vaktiyle tedârik edemedim, bende yok şimdi de tedâriki kabil değil Benden kalb-i selîm istiyorlar” der. Oğlu babasına: “Ba­ba şimdi her şeyi bırakıp azıcık gözlerinizi kapayınız, benimle meşgul olunuz” der. Baba, oğlunun tarifi gibi yapar ve biraz meşgul olur. Sonra gözlerini açarak: “Elhamdülillâh oğlum, maksat hâsıl oldu. Yüzün ak olsun! Ver elini öpeyim” der.

Pederi, oğluna rabıta etmekle demek ki kalb-i selîm tedârikine muvaffak olmuş. Sübhânallah!.. Pedere bak, evlâda bak!.. [1]

[1] Gülzâr-ı Saminî Sohbetler (6. Baskı), Hâce Osman Bedruddin Erzurumi, Hâcegân Vakfı Yayınları, Ankara 2025, Sohbet No:67, s.91.

[2] Bağdatlı Ruhi, Bugünkü dile çevirisi şöyledir: “Ey Hoca; sanma ki senden altın ve gümüş isterler, Hiçbir şeyin fayda vermeyeceği günde, tertemiz ve sapasağlam bir kalp isterler.”

Sure-i İbrâhimde: “Görmedin mi Allah sana nasıl bir mesel îrad etmiştir? Güzel bir kelime, kökü sabit (ve sağlam) ve dal(lar)ı semâda olan bir ağaç gibidir. Ki o (ağaç) Rabbinin izniyle her zaman yemişini verir, durur. Allah insanlara (böyle) misâller îrad eder. Olur ki onlar çok iyi düşünüp, ibret alırlar”[1] buyruluyor. Hz. Allah bu âyet-i celîlesiyle Hubb-i Ezeliyy-i Rabbâniyesine ve o’nun âsâr ve semerâtına işaret buyuruyor. Evet, vücûd-ı insânî “Kalb”in, Kalb de o “Sırr-ı İlâhî”nin müstekarrıdır. (karargâh). Bu Sırr ve Hubb-i İlâhî’nin asl’ı, sâbittir ki, Sırr-ı İnsâniyededir. Ve fer’i semâya, belki tâ O Hazret’e müntehî’dir. Ve bu “Şecere-i muhabbet” her an, Rabb’in izni ile meyvesini verir. Gerek sâhibi ve gerekse mahlûkât-ı sâire bu meyveden istifâde ederler. Hz. Allah, insan’ı da işte bu kemâlin tahsil ve izhârı için bu âleme getirmiş­tir. Böyle Hakk da zâhir olmuştur.

“Ben bir gizli hazine idim…” Hâdis-i kudsî’sinin sırrı, Ehl-i Yakîn’e zâhirdir. Ve bu Ehl-i Yakîn’den Hz. Allah râzî olmuştur. Diğer mü’minler ve insanlar gerek bilsinler, gerek bilme­sinler; gerek inansınlar, gerek inanmasınlar, bunların sâyelerinde sâyelenirler… Doğrusu budur.

Şam’da, Şeyh Ahmed namındaki bir zâtin, yolda eşkıyâ tarafından malı gasbolunan Behram Mecûsî’ye tesellî için gidişi ve Behram’ın mukâbelesi mâlumdur. Ve Şeyh Ahmed’in vâkî teklifi ve cereyan eden muhâvere üzerine Behrâm’ın İslâmiyeti kabul edişi de mâlûm’dur. Behram Mecûsî Dîn-i İslâm’ı kabul eder etmez, Şeyh Ahmed biraz tefekkürle kendinden geçer ve bilâhare ayılır. Bu hâlinin esbâbını soran Behram’a der ki: “Hz. Allah’tan korktuğum için bayıldım. Zîra siz, bu ka­dar sene bu ateşe tapınırken, Cenâb-ı hak tevfîk buyurdu ve İslâmî kabul ettiniz. Acaba benim âkıbetim ne olacak? diye dü­şündüm ve Allah’ın korkusu ile bayıldım.”

Bunun üzerine Şeyh Ahmed’e mânen: “Bu Behrâm’a olan senin yüzündendir” diye tebşîr olunur ve bu sûretle müşârunileyh tesellî buyrulur.

[1] İbrahim, 14/24-25.

[2] Gülzâr-ı Saminî Sohbetler (6. Baskı), Hâce Osman Bedruddin Erzurumi, Hâcegân Vakfı Yayınları, Ankara 2025, Sohbet No:394, s.676.

Efendimiz (sav) Hazretleri bir hadîs-i şeriflerinde: “Hafaza me­leklerinin işitemeyecekleri bir amel; işittikleri, haberdar oldukları bir amelden yetmiş kat efdal’dir. Bu amel ise amel-i kalb’dir” buyuruyorlar. Yine Efendimiz (sav) Hz. Muâviye’ye: “A’mâl-i kalbiyyenin zerre kadarı a’mâl-i zâhirenin dağlar kadarından büyüktür” buyurmuşlardır. Kalb amellerinin böylesine büyük olması münhasıran Cenâb-ı Hakk’a mahsus olmalarındandır. Ve nefs ve Şeytan’ın hoşlanmadığı bir amel çeşidi olmasındandır. Kezâ, amelin bu türlüsüne kimsenin muttalî olmamasından, bu amelin usûlünü öğrenip anlamanın ve buna devam etmenin pek müşkil oluşundandır.

Hulâsa, ulemâ ve evliyâ a’mâl-i kalbiyye’nin a’mâl-i zâhire’den büyük olduğunda müttefiktirler. İksâr-ı zikrullah (Çok zikir) edebilmek ve buna müvâzabet etmek (devamlı çalışmak) â’mâl-i kalbiyye ile meşgul olanların şanındandır. Zîra îman eksilir, çürür, mü’minin kalbi zamanla paslanır, zâyî olur. Bu sebeble îmanın her an yenilenmesi ve tazelenmesi ile me­muruz. Kalbi çürüyüp paslanmaktan muhâfazaya ve “Hakîkat-i insaniye”nin aslına ulaştırılmasına sebeb olacak olan hâdise  ancak iksâr-ı Zikrullah’tır. Bunun böyle olduğu Pey­gamber Efendimizin hadisleri ile sâbittir. Nitekim bunlardan birisinde Peygamber Efendimiz: “İmânınızı yenileyiniz. Na­sıl? Lâilâhe illallah kavlini çok söyleyerek”[1] buyurmuşlardır.

Kur’ân-ı Kerîm’de: “De ki: Ben kendim için Allah’ın dile­diğinden başka ne bir fâideyi celb etmeye, ne de bir zararı savmaya muktedir değilim”[2] buyruluyor. Bize tâlîmen, bi­zim aradan çıkmamıza işâreten Cenâb-ı Hakk Habîb-i Edîbine bu suretle ferman buyuruyor. Demek zarar ve fayda yönün­den insanın nefsi hiçbirşeye mâlik değildir. Ancak Cenâb-ı Hakk’ın murad buyurduğu şey olur. O halde insandaki bu enâniyet nedir? Cenâb-ı Hakk insanın zâhirini de bâtınını da, şirkin celîsini de hafisini de bilir. Mükâfât ve cezalandırması buna göredir.

İnsan yalnız evâmir’e tebeiyyetten kazanır zannetmeyiniz. Bir emre imtisâlden (uymaktan) üçyüz derece kazanılır. Derecât’ın arası Arz ile Semâ arası gibidir. Bir mekrûh-u nefs’e, sabır ve tahammülden altıyüz derece bir nehy’i sabredip işle­memekten, dokuzyüz derece ihsan buyrulur ki bu derecâtın mâbeyni de (arası) Arş ile Kürsî arası kadardır. Hulâsa, mü’min herşeyden kazanır. Fakat bu ecir onun niyetine kast ve him­metine göre olur[3].

[1] Râmûzü’l-Ehâdîs, s. 270.

[2] Â’raf, 7/188.

[3] Gülzâr-ı Saminî Sohbetler (6. Baskı), Hâce Osman Bedruddin Erzurumi, Hâcegân Vakfı Yayınları, Ankara 2025, Sohbet No:435, s.757.

Abdullah İbn-i Ömer Hazretleri rivâyet buyuruyorlar: “Birgün Efendimiz (sav) suâl buyurdular ki: O hangi ağaçtır ki yap­rağını dökmez ve aşılanmadıkça da meyvesini vermez. İşte o ağaç mü’mine ve mü ’min de o ağaca benzer.[1]” Emr-i Peygamberîyi imtisâlen herkes birer ağaç söyledilerse de kabul buyrulmadı. Nihâyet, Zât-ı Risâletpenâhîlerinin emir buyur­ması istirham edildi. Bu ağacın hurma ağacı olduğu emir buy­ruldu. Evet hurma ağacı yaprağını dökmez. Ve meyve vermek için de aşıya muhtaçtır. Aşılanınca meyvesini âlâ verir. Kezâ mü’minin â’mâl-i sâlihâtı yaprağı mesâbesindedir ki, son nefsimize kadar devam eder ve ibâdât ve tâatin böyle nevi’ nevi’ ol­masının hikmeti de budur ki, nefsi birisinden usanırsa diğerine intikal eder. Ve bir de Rabbisinin emrine imtisâl etmediği bir zaman geçmeye ki, O’na her yüzden karîb ola.

Üçüncü bir hikmeti de, nefs birşeyle meşgul edilmezse mutlaka o insanı meşgul eder. Onun meşguliyeti ise muhak­kak Hakk’a muhâlefet, Dünyâ ve hevâya muvâfakattir. Na­maz, oruç, hac, zekât… Bunlar birer zamana mahsusdur. O va­kitler içerisinde edâ olunur. Fakat bâtınımızın â’mâl-i ise aleddevâmdır. Bununla âmil olabilmek için de insana mutlaka bir aşı lâzımdır. Bu aşı da bir mürebbi-i kâmil vasıtasıyla telkin olunan zikir ve fikirdir. Erkân ve adâb-ı tarîkate süluktür. Soh­bet ve muhabbettir. Bu aşı ki vuruldu, o mü’minden zaman za­man akvâl ve ahvâl-i hasene, huzûr, esrar’a ittilâ, müşâhede, mükâşefe. Ne bileyim, envâ-ı semere zuhûr eder. Ve “O güzel ağaç öyle ki Allah’ın izni ile boyuna yemiş verir” [2] sırrına o âdem mazhar olur. İşte bu veçhile batınî bir meşguliyet gerek­tir ki, nefsin elinden insan yakasını kurtarabilsin. Ve Şeytân’ın tasallutu olamayan ibâd-ı muhlisîn zümresine lâyık olabilsin [3].

[1] Râmûzu’l-Ehâdîs: 391.

[2] İbrâhim, 14/75.

[3] Gülzâr-ı Saminî Sohbetler (6. Baskı), Hâce Osman Bedruddin Erzurumi, Hâcegân Vakfı Yayınları, Ankara 2025, Sohbet No:476, s.862.

Peygamber Efendimiz bir hadîs-i şeriflerinde: “Efdalün-nâs, a’kalünnâs…” buyurmuşlardır, “a’kalünnâs” enbiyây-ı zîşan efendilerimizdir ve bunlara tebeıyyetle “Akl-ı küll” e ermiş olan her asırdaki vâris-i ekmelleridir. Sonra ulemâ, hukemâ, fukahâ, sonra avâm-ı nâs, sonra ümerâ ve en sonra da tâife-i nisâ’dır.

Cenâb-ı Zü’l-Celâl Hazretleri Bâyezid Bistâmî’ye şöy­le buyurmuştur: “Ey Bâyezîd! Hiçbirşeye itimat etme! Ne ilme ne amele ne de başka birşeye… Yalnız bana iltica et, kâfidir. Böyle olursa, o vakit ben senin ubudiyetinden sen de benim rubûbiyetimden râzî oluruz. Yok böyle olmazsa ilmin, ame­lin ve daha neyin ve neyin varsa, bunların bir bir muhâsebesini, muvâzenesini yaparım, sağlamını çürüğünü ayırırım da sonra hüsrânda kalırsın.”

Herkese hâk-i pay (ayak tozu) olmak, herkesi kendinden büyük bilmek bizim için iyidir, doğrudur. Bizim büyüklerimiz: “Cümle yahşî biz yaman; Cümle buğday biz saman” demiş­lerdir. Biz de böyle demeliyiz. Hakikaten böyle olmalıyız. Çünkü insan çoğu zaman zâhirde: “Ben herkesten daha aşağı­yım” der de kalben kendini büyük görür. Bu pek fenâdır. He­le tarikattan biraz nasîb alır, azıcık zevk felân da tadarsa böylesi artık göklere sığmaz. Fakat heyhât, bu yol çıkmaz… Tarikat varlıktan kurtulmaktır. Bu ise varlığın tam ortası ve en büyüğüdür, en kötüsüdür, Yâhû, ne yapıyoruz? Velev batın! zevkimiz de olsun, bu zevki bu terakkiyi İhsan buyuran, veren kimdir? Eğer, “İlmimiz, amelimiz bunları hâsıl etti” diyorsak, onun hele bir sağlamı, çürüğü ayrılsın, elde sıfır kalırız. Nâil olduğumuz zâhirî ve batini ni’metlerin hepsi ancak ilâhi fazlu keremin eseridir.

Sonra dahası var. Sana ihsan eden Allah senin hakir görüp beğenmediğin diğer bir âdeme ikram ve ihsan etmekten âciz midir? Âdemin biri Evliyâullâhdan birinin yanına gider. Onu yüzüne karşı pek ziyâde metheder. O kâmil velî bu âdeme şöyle der: “Yâhû beni ne beyhûde methedip duruyorsun? Eğer ben Cenâb-ı Hakk ile ve O’nun üns ve huzuruyla olursam hakîkaten büyüğüm, O’nunla büyüğüm. Yok şâyet O’ndan ay­rı düşer O’ndan uzak kalırsam işte o zaman da düşüklüğüme hâd ve sınır tasavvur olunamaz.” Hakîkaten öyledir.

Biz kim oluyoruz, neciyiz? Bu vucûd, bu kalb, bu rûh hep O’nundur. Bizim nemiz var? İzzet ve rifat Allah’ındır. Mezellet ve meskenet, acz, fakr ve ihtiyaç da kula yakışır. Bu böyledir. Kibriyâ ve azamet Hakk’a yarar, kul olanda bu sıfat ne arar? Ni­tekim, şeytanın kovulma sebebi ne idi ki? İnat ve büyüklük tas­lama değil miydi? O halde biz kendimizi nasıl beğeniriz, nasıl kibirli olabiliriz?

Hulâsa, “tarikata müntesibiz” diye diğer mahlûkât üzerine hiçbir rüçhâniyet iddâ etmemeliyiz. Değil rüçhâniyet, böyle şeyleri hatırımıza bile getirmemeli, herkesten ziyâde kendimi­zi hakîr ve muhtaç görmeliyiz. Tarikat budur, inâbe budur, mürîdlik, şeyhlik budur. Ehl-i tarîka, husûsiyle Sâminîlere böyle yakışır.

Mürîdandan Seyyid Sadaka Efendi tekrar sordu ki: “Efen­dim, yanınıza çokça gelmek istiyorum, fakat sû-i edeb olur ve bana bundan bir zarar gelir diye korkuyorum.”

Efendi Hazretleri: “Hayır öyle şeyler olmaz. Evvelâ ben bir kere dediğiniz gibi bir büyük kimse değilim ki bana karşı sû-i edepten bir zarar göresiniz. Velev, haydi öyle olsun diyelim… Benim meşrebim pek başkadır. Siz Alah deyiniz, Allah sözü dinleyiniz, Allah sözü söyleyiniz bu kâfidir. İşte edebin aslı bu­dur. O bir cihete, yâni bana karşı sû-i edep olup olmayacağı gi­bi düşünüşlere pek itibar etmeyiniz. Her zamanın terbiyesi de bir değildir. Meselâ İbrahim b. Edhem Hazretlerinin zamanları bir başka imiş. Onlar pekçok gayret ve mücâhede etmişler, riyâzetlerde bulunmuşlar. O vakit iş öyle imiş, kendi yetiştir­diklerini de öyle yetiştirmişler. Bu zamânın velîsi ise  o zamânın tarz ve metodunu tatbik etmez. Zîrâ her zamânın şart ve husûsiyetlerine göre bir terbiye metodu vardır. Bu sebeple­dir ki, kitaplarda görülen, geçmiş terbiye usullerine göre bugünki müridlerin terbiye ve terakki’leri mümkün değildir. Hem de kitaptan alınan bir sözle mürşidden alınan, mürşidden telâkkî edilen söz arasında fark vardır. Velev ikisi de aynı söz olsun, yine de tesirleri başkadır. Mürşidden duyulan sözde, bir başka feyz ve bir başka kemâl vardır.

Hülâsa, demek istiyorum ki korkmayınız, bir sû-i edeb ol­maz. Ne kadar çok görüşüp ne kadar çok müzâkere ve müsâhebet edersek hepimiz o kadar müstefid oluruz [1].

[1]  Gülzâr-ı Saminî Sohbetler (6. Baskı), Hâce Osman Bedruddin Erzurumi, Hâcegân Vakfı Yayınları, Ankara 2025, Sohbet No:111: “Cümle Yahşî Biz Yaman, Cümle Buğday Biz Saman”, s.178.

İnsanda yâ saâdet olur yâ şekâvet. Bunların tarîfi ve hulâseten farkları şudur ki insan ruh ile nefsten mürekkeptir. Yâni letâfetle kesâfetten halk ve îcad buyrulmuştur. Eğer letâfet ve ruhâniyet ciheti galebe ederse insan, âmâl-i sâlihâte, ahlâk-ı hamîde iktisâbına çalışıp, zikir ve fikr-i Mevlâ ile meşgul olup mâsivâ efkârından ferâgate ve dâimâ C. Hakka teveccüh ve ikbâle müştak ve râğıb olur. İşte bu neş’e-i saâdettir. Ve gitgide bu âdem, es’adiyyet mertebesine ulaşır ve Hz. Allah’a vâsıl olur.

Şekâvet’e gelince; insanın sûrette tâati olsa bile  gönlün dâimâ efkâr-ı sivâ ile iştigâli, ahlâksızlık, Allah’ın sevdiklerini sevmemek ve bil’akis sevmediklerini sevip dâimâ onlarla berâber bulunmak, zikr-i İlâhîden gaflet ve bu gibi şeylerdir ki bu hâlât ve evsâf-ı seyyiede ısrar ve devam bilâşüphe ve kat’i olarak alâmet-i şekâvettir. Ve böyle olan âdem insâniyetten çıkar, mertebe-i hayvâniyyete tenezzül eder. Artık hayva­nın ne Cennete ne de Hakka gitmesine ihtimal yoktur. Onun yeri Şeytanın gideceği yerdir.

İşte Nefs’e tâbî olmanın, işte Şeytâna, sû-i karîn’e kapılma­nın neticesi budur. Bunun hayır neresinde bilmem, Allah aşkı­na söyleyin… Dünyâca Âhiretce ne faydamız oldu ise gösterin. Baştanbaşa zarar baştanbaşa hüsran… Yâhû, İmâm-ı Gazali Hz.leri gibi bir zât-ı mübârek efendiler, o imâm-ı Gazâlî ki, as­rının ferîd-ü vahididir. İlm-ü amelde sânîsi yoktur. Müslüman­lar indindeki hürmet-ü şöhreti âfâkı tutmuştur. Hulâsâ huccet-ül İslâm’dır. Âb-ı rûy-i ümmettir, (sav) Efendimiz Hz.lerinin medâr-ı iftihârı ve hakîkî bir vârisidir.

Böyle iken bu zât-ı muhterem anlamış ki yalnız bu ilm-ü amel-i zahirle iş tamam olmayacak, murad ve rızâ-i İlâhî kaza­nılmayacak. Bu kadar şân-ü şerefi ayak altına alarak, insân-ı kâmil aramaya mecbur kalmış. O misillü bir vücûd-u nâzenîn yalın ayak, baş açık sahralarda dolaşarak bâb-ı evliyâya dehâlet çarelerine tevessül etmiş.

Bâzı kimseler: “Yâ imâm, sizin eski hâliniz bundan çok güzel değil mi idi ki böyle ettiniz?” yollu safsata söyledikte, cevâben: “Aman, aman bu sözleri bırakın, biz işi anladık ve bizefeth-i bâb bu yüzden oldu. Bu âleme gelmekten maksûd, Allah ’a iktisâb, kurbet ve vuslattır ve onun da yolu budur An­cak bu sûretle istihsâl-i maksûd ve matlûb mümkündür”diye buyurmuşlarken, bilmiyorum, biz neden bu eslâf-ı kirâm hazerâtından daha akıllı olduk da bu gibi şeylerle hiç mukayyed olmuyoruz. İhtar eden de olsa ona da ehemmiyyet vermiyo­ruz.

Halbuki dünyevî bir işimiz olsa ve o işimiz, hasebü’l-îcab bir hristiyan veya hristiyandan eşedd olan diğer bir kâfir eliyle görülecek olsa o işimizin hâtırı için o hristiyan veyâ o kâfire bin türlü tekâpû (dalkavukluk), niyaz ve istirhamlar ederiz. Ve bu derece tekâpû’dan utanmaz ve hayâ da etmeyiz. Fakat, Allah işi için Allah ve Peygamber nezdinde kadr-ü şerefi bilin­miş bir insân-ı Kâmile gitmeye tenezzül etmeyiz. Halbuki, bundan nâil olacağı nimet-i uzmâ, değil öyle üçbuçuk kuruş veyâ beş günlük bir memûriyyet; ebedî, sermedî bir hayât-ı tayyibe, Allah ve Resûlullahı ticâret etmek ve daha da tâ’dâdı ğayr-i kâbil niam-ı Lâyezâl’dir.

Evet, insân-ı kâmili kabul etmeyelim, beğenmeyelim, ona tenezzül etmeyelim. Bunların hepsi güzel, amma onu kabul etmemek aynen Peygamberi ve Allah’ı kabul etmemek de­mektir. Buralarını iyi düşünelim, ona göre iş yapalım. Yoksa sonra başımıza gelen gelir.

Beni ta’yîb etmeyin, biraz ağır ve acı söylesem gücenme­yin… Eğer benim gibi insâniyyet nedir, ne demektir? Bileydi­niz, benden bin kat ziyâde, bunun ziyâına, bu musîbet-i azîmeye acır ve yanar yakılırdınız. Ne yapalım Allah bizi de böyle halketmiş [1].

[1]  Gülzâr-ı Saminî Sohbetler, Hâce Osman Bedruddin Erzurumi, Sohbet No:463:”İnsan-ı Kâmili İnkâr, Allah ve Peygamberi İnkârla Eş Değerdedir”, s.695

Cenâb-ı Hakk kendi mutlak varlığı karşısında kullarının varlık iddiasına râzî değildir. Nitekim Şeyh Abdülkadir Geylânî Hz.leri bu mevzuda şöyle buyuruyor: “Biz çok kapılardan tarîk-i Hakk’a sülük ettik, fakat hangisinden gittikse içeri al­madılar. Ve bu yolların ahâlisi de pekçok, fakat vâsıl olanı yok. Lâkin sonunda yokluk, fakr u mezellet ve meskenet kapı­sından sülük ettik. Bu tarîk gayet yakîn ve ahâlisi de pek az. Ve bize feth-i bâb bu kapıdan nasîb oldu. ”

Evliyâullâh’ın ekserisi hep bu veçhile beyanda bulunmuş­lardır. Hz. Bâyezîd’e Cenâb-ı Hakk: “Bize ne getirdin?” diye suâl buyurmuş Bâyezîd de cevâben: “Dört şey getirdim ki se­nin hâzinende yoktur: Yokluk, acz, zillet ve günah…” diye arzetmiş [1].

[1]  Gülzâr-ı Saminî Sohbetler, Hâce Osman Bedruddin Erzurumi, Sohbet No:405:”Huzûra; Yokluk, Acz ve Günah ile Gitmek”, s.582

Efendiler, Bakınız !

Bugün Lihye-i Saadet açıldı, birtek Mûy-i saâdet’e (sakal-ı şerefin bir teline) bu kadar tâ’zîm ve ihtiram olundu. Hakikaten daha ne kadar tevkîr ve ta’zîm olunsa yine azdır. Zira bu, Mahbûb-i Kibriyâ’ya, Şâh-ı Mürselîn-i Enbiyâ’ya ait ve mensûb bir Mûy-i anber, Mûy-i saâdettir.

Fakat dikkat edelim, iyi düşünelim: Bu Mûy-i saâdet’e böy­le tazîm ve ihtiram ediyoruz da, acaba bizdeki kendimizdeki Nûr-i saâdet’i, Nûr-i Muhammedi’yi niçin tahkir ediyoruz. Hal­buki Nûr-i saâdet, Mûy-i saâdetten çok büyüktür. Şu halde nefs’imizin büyük bir hîle’sini, daha anlamıyoruz.

Evliyâullah buyuruyor ki: “Sana birisi süâl ederse ki Allah’ı seviyor musun? veyâhut O’ndan korkuyor musun? aman sükût et… Yahut, O’nun tevfîk buyurduğu kadar seviyo­rum, de… Tâ ki sevmem veyahut korkmam demekle kâfir olmayasın veyahut severim, korkarım deyip de sevenlerin ve korkanların ahval ve akvâlini, ef’al ve ahlâkını kendinde bulundurmadığın cihetle, yalancılıktan kurtulmuş olasın.”

Yâhû, bundan büyük ne gibi bir rezâlet, hamâkat ve cehâlet olabilir ki, insan kendisini, Allah’ı, Rasulüllâh’ı ve hem de evliyâullâh’ı kandırmak, iğfal etmek istesin.   Efendi­miz (sav) Hz. lerinin bir sünnet-i seniyyelerini ihya etmek yüz defâ Lihye-i sâadet’i ziyâretten efdal ve a’lâ ve ol Hazrete ehab’dir.

Bir hadîs-i şerif de: “Ümmetin fesadı zamanında bir sün­net-i seniyye-i ihyâ edene yüz şehit ecri verileceği”[1] ferman buyrulmuştur. Yâhû biz Rasulüllâh’ı seviyoruz diye iddia edi­yoruz; fakat sünenât-ı Mahmûde-i Muhammed’i (sav)  el’ıyâzen billâh, beğenmiyerek küffar ahlâkını, küffâr meşreb ve âdâtını, küffâr kisve ve taâmını tercih ediyoruz, her veçhile kendimizi onlara benzetmeye çalışıyoruz. Bu nasıl Muhammedî’liktir? Bu nasıl Hz. Muhammed’i sevmektir? Ben bilemi­yorum. Onun için zâtin birisi de: “Sâliklere, sadıklara burhan gerek” buyuruyor. Evet her şeye bir alâmet ve burhan gerektir. Sırf yalandan ibâret ve mahz-ı haram olan kuru davâ’dan bir fayda husûlü mümkün değildir. Muhabbet-i Rasulullah dâva­sında bulunan mü’min her kim ise acaba O Habîb-i Hudâ’nın her husustaki sünenât-ı Seniyyesi nedir? Hiç suâl ve tetkik etti mi? Ve bunlardan kaç tânesine, hangilerine tâbî oldu? Yemek yemekte mi, yol yürümekte mi, oturup kalmakta mı, uyumak­ta mı veyahut akvalde veya ahlâkda mı ve bâtın-ı Muhamme­di’ye tâbî olmakta mı, hulâsa sünnenât-ı seniyyenin hangileri­ne tâbî olabilirdi?

Yâhû mahabbetüllah; Rasüllullah’a olan mütâbeatımız nisbetinde olur. Mütâbeât’ın netîcesi mahbûbiyyet ve mahbûbiyetin neticesi de zünûbun mağfiretidir. Nitekim: “(Habibim) de ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve suçlarınızı örtsün. Çünkü Allah çok yarlıgayıcı, çok esirgeyicidir”^[2]  âyet-i kerîmesi bunu açıklıyor. Zünûbumuz zenb-i vücud da dahil mağfiret olunursa, bu mevhum varlık’tan ancak o zaman kurtulur. Hakk varlığına ulaşırız. Yok olmadan “Var” olmak mümkün değildir. Bu mevhum varlığı yağmaya vermek gerek… Ne ise … (sav)  Efendimiz. Hz. leri bir hâdis-i şeriflerinde: “Kim benim sünnetimi yaşarsa beni ya­şatmış olur. Beni yaşatan beni sevendir. Beni seven ise  cennet­te benimle beraberdir” buyurmuşlardır.

“Bir âdem ki benim sünnetimi icrâ etti, işte o beni ihyâ etti”^[3] buyruluyor. O halde: “Sünenât-ı seniyye’den birini terkeden de Rasûlüllâh’ı öldürdü” demektir. Rasulullah’ı bu mâ­nada öldürenin ise  dünyada ve âhirette başına ne gelir, Allah bilir. Sonra bu sünenât-ı seniyye’nin zâhîri olduğu gibi bâtını da vadır. İşte sünenât-ı seniyyenin bu bâtınını da bilip tâbî ol­mak îcab eder ki insan tekemmül edebilsin. Yoksa insan mut­laka noksandır, belki de hayvan kalır.

Bakınız bir şey nakledeyim: Efendimiz (sav) Hz. lerinin zamân-ı hümâyûnlarında bir kimse huzûr-u Nebeviyye’ye ge­lerek, tarlasını bir başkasının ekmiş olduğu beyanla, şikâyette bulunur. Emr-i Peygamberi ile hakkında şikâyet vâkî olan kim­se celbolunur. Müddeî zâtin getirdiği yalancı şâhitler de var­mış. Onların da dinlenmesinden sonra Fahr-i Kâinat Efendi­miz Hz. leri bittâbî şâhitlerin beyânı ile ve hükm-i şer’î üzerine bu tarlanın müddeî olan kimseye âidiyetine hükmeder. Fakat Mürşîd-i küll Efendimiz Hz. leri bundan sonra müddeî olan kimseye şöyle ferman buyurur: “Bu tarla senin değildir, eken kimsenindir. Getirdiğin yalancı şahitlerin beyânı ile ve hükm-i şer’î gereğince sana hükmolunmakla sen bunun vizrinden ve vebâlinden kurtulamazsın, Kıyâmet gününde mes’ul ve muâtab olursun ve bu hak mutlaka senden alınır”^[4]

Bu emr-u fermân-ı hümâyûn üzerine o müddeî tevbe ve is­tiğfar ve nedâmetle o bâtıl iddiasından vazgeçer..

Efendiler, bakınız, Şerîatin zâhîri hükümlerine göre bir da’vâ bir kimsenin lehine neticelense bile o kimsenin mes’ûliyetten kurtulması mümkün olmuyormuş. Ve çoğu zaman olur ki, herhangi bir iş ve hüküm zâhir-i şer’îye tatbik olundu zannolunur. Fakat, mâna ve hakîkati bâtıl olur. Yâni demek ve anlatmak istiyorum ki bu şerîat-i Mutahhara’nın zâhiri oldu­ğu gibi bir de mânâ ve hakîkati vardır. Bu ikisini cem etmek kemâl ve bâis-i visâl-i zülcelâl’dir. İnsan mâ’nâya dikkat ve hiz­met etmedikçe insanlığını bilemez ve bulamaz. Nerde insan­lık, belki hayvaniyetinden dahi kurtulamaz. Hayvan ise  ne Cennet’e gider ve ne de Cemal ü visâl-i Mevlâ’yı bulabilir?

Sonra hâdis-i şerif’de: ‘‘Beni ihyâ eden beni sevdi ve beni seven de benimle beraber Cennette olur” irade ve tebşir buyru­luyor. Efendiler, Cennette olmak başkadır, Cennet’te Rasûlüllah ile berâber olmak yine başkadır. Aralarında fark-ı azîm var­dır. Şu halde mâdemki dünyâ ve âhirette her veçhile saâdet ve selâmetimizi arzu ediyoruz; kezâ, bu insanlara, bu müslümanlara, bu memâlik-i İslâmiyeye mâdemki hizmet etmek istiyo­ruz ve bunun mahfuz kalmasını cümleten arzu ediyoruz; baş­ka çâre yoktur. Bu Kitâb’ın zâhiriyle, bâtınıyla ve sünenât-ı seniyyenin de keza zâhir ve bâtınıyla âmil olmaklığımız lâzımdır ve farz-ı ayn’dır. Tâ ki Allah ve Rasûlünü bizim tarafımıza ala­lım. Onlar bizim muîn ve nâsırımız olursa artık bize galebe edebilecek ne bir kimse ve ne de bir kuvvet ve devlet vardır.

Esteîzübillâh: “Allah size yardım ederse artık sizi yenecek yoktur”[5] buyruluyor.

Bakın ashâb-ı güzîn (R. Anhüm) hazerâtı mütâbeâtı-ı Rasulullah’a o kadar itinâ ve ihtimam buyururlarmış ki bunun ifâde ve tâ’rifi mümkün değil. Meselâ birgün İbn-i Abbas Hz. leri Medine-i Münevvere’de bir binek üzerinde giderken bir sokağın başında bineğinin başını bir yöne döndürerek biraz durduktan sonra yoluna devam eder. Sebenini süâl edenlere: “Evet, ben Rasûlüllâh’ı bir kere gördüm, bir binek üzerinde gi­derlerken burada böylece yapmışlardı. Ben de bu sünneti öy­lece ihyâ ettim ki zâyî’ olmasın” buyurur.

İşte ashâb-ı güzîn hazerâtı enbiyâdan sonra en efdal var­lıklar oldukları halde Rasulullah’a bu derecede mütâbeât-ı kâmileye muvaffak buyrulmuşlardır. Ve kendilerinin Ol Hazret’e kemâl derecedeki muhabbetlerine şâhid-i kavî olan bu fart-ı mütâbeatları ve sohbet-i seniyyeye müdâvemetleri sayesinde onlara da olan olmuştur.

Bize gelince: Gerek Sünnet-i Rasûlüllâh’a ve gerekse sünnet-i hulefâ-i râşidîne tebeıyyetle me’mûrumuz ki bu hu­sus “Siz benim sünnetime ve Hulefâ-yı Râşîdinin sünnetine sarılın”[6] ve “Ashabı m yıldızlar gibidir. Hangisine iktidâ eder, uyarsanız hidâyeti bulursunuz”[7] hadîs-i şerifleriyle buyrulmuştur.

Sadeka mennateka sallallâhü aleyhi vesellem [8].

[1]  Et-Terğib ve’t-Terhib, c.l, s.80.

[2]  Âl-i İmrân, 3/31.

^[3]  C. Sağir, c.2, s. 161.

^[4]  Et-Tâc el-Câmiu li’l-Usûl, c.4, s.69.

[5]  Âl-i İmrân, 3/160.

^[6]  Et-Tâc el-Câmiu li’l-Usûl, c.l, s.46.

[7]  Keşfü’l-hafâ, c.l, s.132.

[8]  Gülzâr-ı Saminî Sohbetler, Hâce Osman Bedruddin Erzurumi, Sohbet No:376:”Kim Sünnetimi Yaşarsa Beni Yaşatmış Olur”, s.523